مقاله روش های استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی Geographic Information system(GIS) در نحوه مدیریت و برنامه ریزی های شهری با فرمت word+pdf، از این مقاله میتوانید در سمینار، مقالات و پایان نامه خود استفاده نمایید.
مقدمه:
سیستم اطلاعات جغرافیایی همانند بازویی برای مدیریت شهری عمل می کند و می توان پیش بینی و برنامه ریزی لازم را با به کارگیری روش ها و مدل های جدید عملی نمود. سیستم اطلاعات مکانی در امور شهری و شهرسازی، در بخش‌هایی مانند کاربری اراضی، جمعیت، خدمات شهری، مدیریت زمین و مسکن، معماری، بافت‌های فرسوده و تاریخی، تأسیسات و تجهیزات شهری، ساخت و ساز، حمل و نقل و ترافیک، گردشگری، اطلاعات عمومی شهری و آموزش و آمار، کمک فراوانی به مدیران شهری، شهرسازان و مشاوران طرح‌های توسعه منطقه‌ای و شهری، برای تحلیل وضع موجود و برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلند مدت می‌کندازمسائل عمده شهرهای کشور، فقدان مدیریت واحد شهری و عدم هماهنگی بین ادارات و سازمان های مختلفی است که در امور مختلف شهروندان نقش دارند .جغرافیایی gis مدیریت شهری
در این ناهماهنگی ها شهروندان که پرداخت هزینه های شهری بر دوش آنان است بیشترین زیان را متحمل می شوند. لذا شهرداری ها اگر نتوانند اطلاعات روز خود را با سرعت و دقت به دست آورند در حل مسائل شهری برنامه ریزی و تامین منابع درآمدی با مشکل روبه رو می شوند. سه عامل در سنجش اهمیت مدیریت شهری در زمینه راهبرد توسعه شهرها ایفای نقش می کنند: زمینه افزایش شتاب تغییرات اقتصادی، تمرکز زدایی و محدود نمودن نفوذ و اندازه حکومت های محلی، شمایل مهار ناشدنی فقر و محرومیت اقتصادی.نواحی شهری امروزه به نحو بارزی به عنوان اساسی ترین واحدهای فضایی اقتصاد جهانی مطرح شده اند. جوهر اقتصادی شهرها، چگونگی مدیریت آن هاست .جغرافیایی gis مدیریت شهری
یکی از واکنش ها در مقابل این تغییرات مهار ناشدنی فزاینده، بسط دادن تمرکز بر روی مدیریت شهری است. این که یک شهر چگونه اداره می شود، برای تعیین موقعیت مطلوب بخش های تولیدی آن شهر در بازارهای منطقه ای و جهانی ضروری و بنیادین است. اداره بد شهرها اغلب با تورم اقتصادی و هزینه های گزاف تحمیلی بر هر دو بخش خصوصی و عمومی اقتصاد آمیخته است. به علاوه، تجربه نشان داده است که سیستم خوب اداره شهر در جهت دادن امکان زندگی خوب در شهر اساسی و ضروری است فقر و حاشیه نشینی اقتصادی و اجتماعی، موانع مهم بر سر راه توسعه های شهری و ملی هستند. بررسی اجمالی تجارب جهانی نشان دهنده آن است که ساز و کارهای مدیریت رشد شهری در کشورهای مختلف، با غیر قابل تغییر نشمردن اصول الگوهای عام جهانی تا حد زیادی با شرایط نظام شهری بومی خود وفق یافته اند.جغرافیایی gis مدیریت شهری
در عین حال با پرهیز از توسل مطلق به احکام کالبدی-فضایی از سایر فرصت های حقوقی و مدیریتی در مقیاس سرزمین و شهر جهت مدیریت رشد بهره برده اند. از نظر علاوه بر عوامل فضایی، موضوعات متنوعی همچون ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، تصمیم سازان(ارگان ها، سازندگان و سیاست ها ,تصمیمات(اهداف، راهبردها و سیاست ها) و نظام ها(تفکیک زمین، روندهای قانونی و …) نیز بر رشد شهر تأثیر گذارند.در میان اندیشمندان کشورمان موضوع «حدود رشد شهری» از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از اندیشمندان بر لزوم تصحیح سیاست های زمین از طریق تشکیل بانک زمین، تعیین تکلیف حدود اختیارات مالک، برداشتن محدودیت های قانونی در استفاده از اراضی خارج از محدوده شهرها، تعیین تکلیف کلیه اراضی واقع در محدوده شهرها و پرهیز از بلاتکلیفی آن ها تأکید دارند.
موضوعاتی نظیر توسعه درون زا از طریق تعیین تکلیف اراضی رها شده درون شهرها، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و خالی از سکنه را مطرح می کنند. برخی دیگر بر لزوم برنامه ریزی توسعه شهر بدون محدوده تأکید می کنند که در فضای سنتی برنامه ریزی جامع به شدت با مقاومت روبه روست. اگر برنامه ریزی را تصور و طراحی وضعیت مطلوب در آینده و یافتن و پیش بینی کردن راه ها و وسایل رسیدن به آن تعریف کنیم، آن گاه می توان برنامه ریزی شهری را تعیین روش هایی برای ساماندهی بهینه کالبدی- فضایی شهر در آینده دانست. تعریف دقیق تر برنامه ریزی شهری، تأمین رفاه و آسایش شهرنشینان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر، سالم تر، آسان تر، مؤثرتر و دلپذیرتر است. برنامه ریزی شهری یک فعالیت زنده و پویاست که علت پویایی آن این است که شهر مانند یک موجود زنده است و مانند یک سیستم عمل می نماید .
طیف وسیعی از فعالیت ها(تمام زندگی شهری) و عملکردهای شهری را پوشش می دهد. طبق این تعریف برنامه ریزی شهری شامل پنج مرحله اساسی است که پژوهش و شناخت، تعیین اهداف، تعیین راه حل های ممکن برای دستیابی به اهداف، ارزیابی راه حل ها و اقدام را در بر می گیرد. در این رابطه سیستم های اطلاعات جغرافیایی، به عنوان ابزاری مهم در مدیریت داده های زمین و ملک مطرح می باشند که با فراهم ساختن امکان یکپارچه سازی داده های حاصل از منابع مختلف، امکان استخراج اطلاعات مورد نیاز و کشف ارتباطات پیچیده و ناپیدای مابین پدیده های مختلف را فراهم می نماید.از دیدگاه فنی این سیستم ها با دو جنبه مختلف از داده ها سر و کار دارند، مکان و توصیفات مربوطه. در نتیجه در اختیار داشتن داده های جغرافیایی رقومی به عنوان پایه ای برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی دارای اهمیت بسزایی می باشد. برای بهره گیری صحیح از قابلیت های یک GIS در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم و سپس ساختار اطلاعات در آن می باشد.
جهت پیاده سازی یک سیستم GIS توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیایی آن که رکن اساسی هر سیستم GISرا تشکیل داده و توانمندی ها و پتانسیل های آن را تعیین می کند، اجتناب ناپذیر است. از قابلیت های یک پایگاه اطلاعاتی، مدیریت اطلاعات و قابلیت دستیابی به داده های مختلف آن بر حسب نیاز می باشد.
تاریخچه ی سیستم GIS
این سیستم اولین بار در کشور کانادا در حدود ۵۷ سال پیش در سطح ملی مورد استفاده واقع شده است. البته لازم به ذکر است که در ابتدا این سیستم GIS بسیار مبتدی تر از حالت الان می باشد و در حدود دو دهه بعد از استفاده از آن پیشرفت های زیادی در ساخت آن انجام شد تا کارآیی و کیفیت آن افزایش یابد. البته با وجود آن که این سیستم جی آی اس در کشور هایی مانند آمریکا و کانادا سال هاست که مورد استفاده واقع شده است اما در کشور هایی نظیر ایران و جهان سوم بسیار نو ظهور بوده است.امروزه در ایران از این سیستم در اداره ها وسازمان هایی مانند شهرداری، سازمان زلزله شناسی و سازمان جنگل مورد استفاده واقع می شود تا وضعیت جنگل ها و محیط شهری توسط آن مورد بررسی قرار بگیرد.
بنیان تئوریک طرح های جامع شهری بر اساس یک شهر آرمانی جهانی است که معیارهای تحقق و رویکرد اساسی آن استانداردهای تعریف شده در جدول سرانه ها در مورد شرایط کمی و کالبدی است که بر اساس آن وضع مطلوب تعریف و وضع موجود با آن مقایسه می شود. این برخورد آرمانی-تخیلی ضمن در نظر نگرفتن شرایط زیست بوم، سعی در تحمیل شرایطی به آن را دارد که بر اساس معیارهای غیر واقعی و میانگین هاست یعنی رقمی که اغلب، بخش عظیمی از ساکنان شهرها را از گردونه معادلات و محاسبات بعدی حذف می نماید.
فرم شهر به عنوان الگوی توزیع فضایی فعالیت های انسان در برهه خاصی از زمان تعریف می شود. رشد شهر به صورت یک فرآیند دوگانه گسترش بیرونی و رشد فیزیکی سریع یا رشد درونی و سازماندهی مجدد است. گسترش بیرونی به شکل افزایش محدوده شهر یا به اصطلاح گسترش افقی بی رویه ظاهر می گردد و رشد درونی به صورت درون ریزی جمعیت و الگوی رشد فشرده نمایان می شود. بنابراین، شناخت الگوی رشد فضایی شهرهای اصلی مناطق و کشورها برای تدوین سیاست های مناسب و دستیابی به توسعه پایدار امری اساسی است.
در این ارتباط، تحلیل های آمار فضایی در سیستم اطلاعات جغرافیایی از جمله روش های توسعه یافته در دهه های اخیر هستند که با توجه به دخیل کردن عامل فضا در محاسبات آماری، توانایی بالایی در ارائه الگوهای فضایی رشد و توسعه دارند. در واقع در سال های اخیر، به همراه پیشرفت های فن آوری در زمینه جمع آوری و پردازش داده های جغرافیایی و درک خلاءهای موجود در زمینه داده های فضایی و جغرافیایی، توجه پژوهشگران بیشتری به آمار فضایی جلب شده است و پیشرفت های زیادی در این زمینه صورت گرفته است.
برای مدت ها عدم امکان تحلیل های آمار فضایی در نرم افزارهای سیستم های اطلاعات جغرافیایی نوعی خلاء محسوب می گردید و باعث پیدایش نرم افزاهایی مانند GeoDat و SpaceStat شده بود که محدودیت های خاص خود را داشت. اما در سال های اخیر افزوده شدن مجموعه ابزارهای تحلیلی آمار فضایی به ArcGIS توانمندی های بسیار خوبی را در این زمینه ایجاد کرده است که می توان در تحلیل الگوهای توزیع پدیده های جغرافیایی به خوبی از آن ها استفاده نمود(ارغان و دیگران،1390،صص9-8). لذا هدف نهایی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی جهت تصمیم‌گیری‌های پایه‌گذاری شده بر اساس داده‌های مکانی میباشد و عملکرد اساسی آن به دست آوردن اطلاعاتی است که از ترکیب لایه‌های متفاوت داده‌ها با روش‌های مختلف و با دیدگاه‌های گوناگون به دست می‌آیند.
GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. در یک سامانه اطلاعات جغرافیایی، واژه جغرافیایی(Geographic) عبارت است از موقعیت موضوع‌های داده‌ها، بر حسب مختصات جغرافیایی(طول و عرض). واژه اطلاعات(Information) نشان می‌دهد که داده‌ها در GIS برای ارائه دانسته‌های مفید نه تنها به صورت نقشه‌ها و تصاویر رنگی، بلکه به صورت گرافیک‌های آماری، جداول و پاسخ‌های نمایشی متنوعی به منظور جستجوهای عملی سازماندهی می‌شوند. واژه سامانه(Systems) نشان دهنده این است که GIS از چندین قسمت متصل و وابسته به یکدیگر برای کارکردهای گوناگون، ساخته شده است. یک سامانهGIS شامل یک بسته رایانه‌ای اعم از سخت‌افزار و نرم‌افزار از برنامه‌های رایانه‌ای با یک واسطه کاربر است که دستیابی به عملیات و اهداف ویژه‌ای را فراهم می‌سازد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی بستری برای ذخیره سازی، نگهداری، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی(جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است. امروزه در اختیار داشتن داده های به هنگام و استخراج اطلاعات مورد نیاز از این داده ها اهمیت بسیار زیادی دارا است. در طراحی پایگاه اطلاعات سیستم GIS بر اساس تحلیل نیازهای انجام شده، ساختار داده ها به گونه ای باید طراحی گردد که ارتباط های منطقی بین داده ها حفظ شده و براساس آن بتوان سیستم مدیریت داده های موجود را پیاده سازی نمود. با توجه به استفاده از منابع متفاوت اطلاعاتی در تکمیل داده های بانک اطلاعاتی باید الگوریتم مدیریت داده ها با قابلیت بازیابی و دسترسی به رکوردها و لایه های اطلاعاتی سایر منابع اطلاعاتی بر حسب موقعیت جغرافیایی و در شرایط مورد نیاز کاربر، طراحی و در محیط نرم افزاری بستر GIS انتخاب و پیاده سازی گردد.
به عبارت دیگرGIS یک سیستم حامی تصمیم گیری است که به صورت وسیع در زمینه بهینه سازی فعالیت ها و فرآیندهای مختلف به خدمت گرفته می شود. یک سیستم اطلاعات جغرافیایی شامل چند فعالیت اصلی به شرح ذیل می شود.
1- ورود اطلاعات: قبل از آن که اطلاعات جغرافیایی بتوانند وارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند،می بایست این اطلاعات به فرمت و ساختار رقومی قابل قبول سیستم GISتبدیل شوند. منابع تولید کننده اطلاعات مورد نیاز یک سیستمGIS عبارتند از:
– تصاویر ماهواره ای و تکنیک های سنجش از دور
– عکس های هوایی و تکنیک های فتوگرامتری
– نقشه برداری کلاسیک
– سیستم تعیین موقعیت جهانی(GPS)
– اسناد، مدارک و نقشه های موجود
2- ویرایش اطلاعات: استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یک پروژه خاص GIS، نیازمند تبدیل و ویرایش آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودن آن ها در سیستم می باشد. به عنوان مثال، اطلاعات جغرافیایی در استانداردهای مختلف وجود دارند و به منظور استفاده از آن ها در GISمی بایست اطلاعات فوق، قبل از یکپارچه سازی در محیط نرم افزار GIS به یک استاندارد واحد تبدیل شوند.
3- مدیریت اطلاعات: برای پروژه های کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایل ها و اطلاعات ساده وجود دارد و لیکن هنگام یکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعداد کاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده(DBMS) می باشد. سیستم مدیریت پایگاه داده به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفاده قرار می گیرد. یک سیستم مدیریت پایگاه داده ترکیبی است از یک مجموعه بر نامه ای که داده های درون یک پایگاه داده را اداره و نگهداری می کند.
این سیستم ها برای مدیریت اشتراک داده ها در حالتی منظم و برای حصول اطمینان از صحت پایگاه داده ها ایجاد می شود. مدیریت داده ها که قلب یک سیستم اطلاعات جغرافیایی است، شامل جمع آوری داده ها، پیش پردازش آن ها، فراهم آوری داده ها جهت ذخیره سازی و س پس استفاده آن ها می باشد که مدیریت داده ها باید به نحوی داده ها را در اختیار کاربر قرار دهد که نیازی به آموزش جزئیات مربوط به خود بانک اطلاعاتی نباشد.
4-پرسش و پاسخ و تجزیه و تحلیل اطلاعات: سیستم های اطلاعات جغرافیایی این قابلیت را در اختیار کاربر قرار می دهند تا بر اساس اطلاعات مکانی و توصیفی ذخیره شده در سیستم، اقدام به انجام پرسش و پاسخ های مورد نظر خود نماید. انواع این پرسش و پاسخ ها به شرح زیر می باشد:
( الف )پرسش های مکانی: این پرسش ها بر اساس اطلاعات مکانی و عوارض موجود در پایگاه داده GIS صورت می پذیرد. به عنوان نمونه می توان به جست و جوی املاک دارای کاربری آموزشی واقع در محدوه یک شهر یا فضای سبز واقع در یک منطقه شهرداری اشاره نمود.
(ب) پرسش های توصیفی: این پرسش ها بر اساس اطلاعات توصیفی ذخیره شده در پایگاه داده برای هر عارضه صورت می پذیرد. به عنوان نمونه، می توان به یافتن یک ملک و یا یک آدرس، با نام مشخص اشاره نمود.
(ج)پرسش های تابعی/ شرطی: این پرسش بر اساس معرفی یک شرط به عنوان معیار پرسش صورت می پذیرد. به عنوان نمونه می توان به جستجوی املاکی که وسعت آن ها از 500 متر مربع بیشتر است، اشاره نمود.
(د)پرسش های روند تغییرات: این پرسش ها بر اساس پارامترها و اطلاعات متغیر که با یک دوره زمانی در سیستم ذخیره می شوند انجام می شود. به عنوان نمونه، می توان به انجام پرسش به منظور بررسی روند تغییرات میزان روکشی آسفالت یک خیابان در طی چندین سال گذشته اشاره نمود.
5- پرسش های ترکیبی: این پرسش ها به صورت ترکیبی از پرسش های مکانی، توصیفی و شرطی انجام می شوند.
ابزار نمایش کارتوگرافی اطلاعات: در بسیاری از پردازش های جغرافیایی، نمایش نتایج پردازش ها به صورت گویا و خوانا دارای اهمیت می باشد. GIS ابزار متنوعی را به منظور نمایش توأم اطلاعات مکانی و توصیفی ذخیره شده در پایگاه اطلاعات GIS فراهم می نماید. در GIS نمایش نقشه می تواند با قابلیت هایی از قبیل ارائه گزارشات متنوع، نمایش سه بعدی نمایش تصاویر و سایر خروجی ها و گراف ها ترکیب گردد.
به طور اجمال قابلیت های سیستم های اطلاعات جغرافیایی نسبت به سیستم های اطلاعاتی مشابه و روش های دستی را می توان به شرح زیر بیان داشت.
-قابلیت جمع آوری، ذخیره، بازیابی و تجزیه و تحلیل اطلاعات با حجم زیاد.
-قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات جغرافیایی و اطلاعات غیرجغرافیایی و ایجاد امکانات تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی با استفاده از اطلاعات غیرجغرافیایی و بالعکس.
-توانایی انجام طیف وسیعی از تحلیل ها.
به طور مثال:
1-روی هم قراردادن لایه ها، پیداکردن اشیای مختلف با استفاده از خاصیت نزدیکی آن ها به یک شی ء خاص، شبیه سازی، محاسبه تعداد دفعات وقوع یک حادثه در فاصله مشخص از نقطه یا نقاط معین، و …
2- داشتن دقت، کارآیی، سرعت عمل زیاد و سهولت در بهنگام سازی داده ها
3- توانایی انجام محاسبات آماری مانند محاسبه مساحت و محیط پدیده های مشخص شده
4- قابلیت ردیابی و بررسی تغییرات مکان های جغرافیایی در طول زما.
5-. قابلیت استفاده برای مکا نیابی پروژه های مختلف.
از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی و دور سنجی به اطلاعات بهنگامی در زمینه دما، خاک، ارتفاعات، الگوی استفاده از اراضی، دوره های تولید مثل گیاهی، تعیین محل دقیق منابع آب توزیع جغرافیایی جمعیتی، ساختمان ها و سایر زیر ساخت ها می توان دست یافت. قابلیت استفاده از این سیستم ها از اهداف جستجوی منابع طبیعی تا نقل و انتقالات مهندسی و لجستیک، طراحی شهری، طراحی زمین های زراعی و کشاورزی بسیار سریع شناخته و مورد بهره برداری قرار گرفت.
نقش GIS در برنامه ریزی شهری
شهرها باید محیطی مطمئن و جذاب برای ساکنان و دارای حداقل مشکلات و هزینه ها و اتلاف وقت و حداکثر بهره برداری از اراضی و محیط زیست طبیعی باشند. قبل از پرداختن به کاربردهای این سامانه در حوزه شهری، دانستن پاره‌ای از مشکلات موجود در خصوص به کارگیری این سامانه ضروری است.
این مشکلات عبارتند از: افزایش روزافزون حجم اطلاعات در امور شهری، پراکندگی اطلاعات مکان-مرجع در داخل شهرداری و سایر ارگان‌های ذیر‌بط، عدم وجود اطلاعات مکان- مرجع دقیق، صحیح و به هنگام، عدم هماهنگی مناسب درون و برون سازمانی در اخذ و مدیریت اطلاعات شهری، عدم وجود استاندارد و سازوکار سیستماتیک اخذ، ذخیره‌سازی، به‌هنگام‌سازی، پردازش، نمایش، کاربرد و تبادل اطلاعات در مجموعه شهرداری، عدم وجود یک تفکر سیستمی در اخذ و مدیریت اطلاعات مکانی، گسترش بی‌رویه شهرها و تغییر کاربری‌ها و عدم ثبت و ذخیره‌سازی به موقع اطلاعات، عدم اطلاع‌رسانی دقیق و سریع در مورد امکانات، مسائل و مشکلات برنامه‌های مدیریت شهری، عدم توزیع امکانات متناسب با تراکم جمعیت شهری، عدم دسترسی به اطلاعات دقیق به منظور تعیین هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم اجرای یک پروژه، عدم توجه کافی به نیازهای اساسی و درازمدت استفاده‌کنندگان، وجود گردش اطلاعاتی نامناسب در شهرداری، آنالوگ بودن بخش اعظم اطلاعات و جدا بودن اطلاعات مکانی و توصیفی در اغلب موارد.
حجم زیاد داده‌ها و کاربردهای روزافزون آنها در انواع برنامه‌ریزی های شهری و منطقه‌ای از یک سو، و اهمیت پویایی و ماهیت تغییرپذیری آنها در بعضی نظام‌ها از جمله مسائل شهری از سویی دیگر، ضرورت استفاده از ابزارهای کمکی الکترونیکی و روش‌های نوین را مطرح ساخته‌اند. تشخیص ضرورت در اختیار داشتن و به کارگیری این تسهیلات به طور یکپارچه و توأمان در رابطه با داده‌های زمینی، منجر به طراحی و ایجاد سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی گردید.
چگونه میتوان مشکلات موجود را حل نمود؟ برای رفع این مشکلات باید نکات ذیل را در نظر گرفت:
الف- تشکیل سامانه‌ای در قالب مجموعه‌ای سازمان‌یافته و منسجم
ب- جمع‌آوری اطلاعات قابل قبول و پالایش شده
ج- توانایی انجام تحلیل‌های مورد نیاز کاربران مختلف
د- امکان تحلیل، تصحیح، به هنگام‌رسانی و ارائه‌ی اطلاعات
ه- امکان فراهم آوردن مقدمات لازم برای انجام امور مطالعاتی، اجرایی، مدیریتی و اطلاع‌رسانی
به طور دیگر هم میتوان بیان کرد که فناوری GIS با جمع‌آوری و تلفیق اطلاعات پایگاه داده‌های معمولی، به وسیله تصویرسازی و استفاده از آنالیزهای جغرافیایی، اطلاعاتی را برای تهیه نقشه‌ها فراهم می‌سازد. این اطلاعات به منظور واضح‌تر جلوه دادن رویدادها، پیش‌بینی نتایج و تهیه نقشه‌ها به کار گرفته می‌شوند. مراحل ایجاد و برپایی GIS در قالب پروژه عبارت است از:
ورودی داده‌ها: مؤلفه ورودی داده‌ها آنها را از شکل موجودشان به شکلی یا صورتی قابل استفاده در GIS تبدیل می‌کند. در این مرحله داده‌های زمین- مرجع که به صورت نقشه‌های کاغذی، جداولی از اطلاعات توصیفی، فایل‌های الکترونیک و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها، عکس‌های هوایی و یا تصاویر ماهواره‌ای هستند، طبق استانداردهای مورد نظر، برای دقت خروجی‌هایی که قرار است تهیه گردند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. پس در دسته بندی دیگری اینگونه خواهد بود که :
مدیریت داده‌ها: این مرحله شامل توابعی برای ذخیره، نگهداری و بازیابی اطلاعات موجود در پایگاه داده‌هاست.
تجزیه و تحلیل و پردازش داده‌ها: شامل مجموعه‌ی فعالیت‌هایی می‌شود که توسط نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و کاربر، بر روی داده‌ها به منظور آماده‌سازی و پردازش آنها برای مراحل بعد صورت می گیرد.
. خروجی داده‌ها: توابع خروجی مورد استفاده بر اساس نیازهای کاربران تعیین می‌شود، لذا داده‌های خروجی به اشکال مختلف از قبیل نقشه، جداول، یا به صورت نوشتارهای کاغذی و یا به صورت رقومی ارائه می‌گردند.
توزیع بهینه خدمات، تأسیسات و امکانات شهری با توجه به روند توسعه در مناطق مختلف شهری، سیاست گذاری در امر زمین، با استفاده از نقشه اماکن و ساختمان ها، برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه شهری، می توانند توزیع بهینه تراکم ساختمانی با جمعیت شهری را مورد تجزیه و تحلیل کارشناسی قرار دهند. کاربری اراضی توزیع کاربری بهینه در سطح شهر، تعیین مساحت کاربری های مختلف(فضای سبز و …)، ایجاد موازنه در حجم کار مأموران بازدید ساختمان به هنگام سازی نقشه ها با عکس های هوایی و یا تصاویر ماهواره ای و تهیه نقشه های کاربردی از نقشه پایه، شکل شماره به هنگام سازی نقشه ها با عکس های هوایی را نشان می دهد.
حوزه های شهری :
به طور کلی می توان کاربرد GIS را در حوزه های مختلف شهرداری ها در موارد ذیل خلاصه نمود:
1-در حوزه معاونت معماری و شهرسازی می توان به مکان یابی و محاسبات لازم روی نقشه در هنگام صدور پروانه، پایان کار و ارائه عدم خلاف ساختمان با استفاده از اطلاعات مراجعین، گزارش گیری های مختلف بر اساس کاربری املاک جهت برنامه ریزی های مختلف نظیر تعویض کاربری ها و .. اشاره نمود.
2-در حوزه معاونت های حمل و نقل و خدمات شهری می تواند به محاسبه و تخصیص خودروهای شرکت واحد، آتش نشانی، آمبولانس و حمل زباله به مناطق، محاسبه کوتاه ترین راه با توجه به پارامترهائی از قبیل یک طرفه بودن بعضی خیابان ها، چراغ های راهنمایی و رانندگی مسیر، بسته بودن موقتی برخی از مسیرها، کندی حرکت در برخی نقاط به علت حجم بالای رفت و آمد و همچنین میزان ترافیک در اوقات مختلف شبانه روز، محاسبه و تخصیص نقاط کنترل ترافیکی با توجه به پارامترهائی از قبیل میزان رفت و آمد، تراکم جمعیت، نقاط اصلی ارتباطی شهر و …، توجه به موقعیت گورستان های اصلی شهر و همچنین گورستان های اقلیت ها در ارائه خدمات و مکان یابی گورستان های جدید کمک نماید.
3-در حوزه معاونت فنی و عمرانی کاربرد GIS عبارتست از انطباق نقشه های اجرائی بر روی نقشه های مبنا برای بررسی و برآورد هزینه طرح عمرانی، بررسی تأثیرات اجرای طرح ها بر روی دیگر عوارض پیرامون و تکرار این موارد با تغییر پارامترها تا حصول نتیجه مطلوب مانند اجرای طرح بزرگراه ها، پل ها، زیرگذرها و …و توجه به مسیل ها و قنات ها در ارائه خدمات شهری و ساخت و سازهای عمرانی.
4-در سازمان پارک ها و فضای سبز در خصوص کاربرد GIS می توان به موارد ذیل اشاره کرد: بررسی وضعیت فضای سبز شهری بر اساس سرانه و محاسبه کمبودها نسبت به حد استاندارد و به دست آوردن محل تقریبی برای احداث فضای سبز به منظور بهره برداری حداکثری از آن ها، بررسی وضعیت سنی و نوع درختان پارک ها و تأثیر آن در محیط زیست و تعیین نوع درختان مناسب نقاط مختلف با توجه به عواملی نظیر نوع خاک، آب و هوا و شرایط محیط زیست، بررسی و تحلیل اطلاعات در مورد مسائلی چون تعیین گونه های گیاهی درختان، درختچه ها، گل ها، گیاهان پوششی و مکان یابی و بررسی طراحی کاشت گیاه در پارک ها و تهیه الگوهای رشد انواع گونه های درختی.
5-شناسایی بافت‌های فرسوده شهری است. بافت‌های فرسوده شهری، علاوه بر این که تاثیر بصری نامطلوبی در شهرهای بزرگ و در حال رشد دارند؛ ضریب مقاومت آنها در برابر بلایای طبیعی و غیرطبیعی، پایین است. اولین قدم برای احیا و نوسازی این بافت‌ها، شناسایی آنها بر اساس معیارها و شاخص‌های معرفی شده و تهیه نقشه پهنه‌بندی، مساحت، حدود و هزینه‌های بازسازی آن است. بافت‌های فرسوده شهری، قابلیت‌هایی دارند که استفاده از هر یک از آنها، مطلوبیت فضایی در محدوده شهری ایجاد خواهد کرد که به عنوان محرک نوسازی در محدوده، عمل کرده و در دراز مدت، موجب بهسازی، نوسازی و تجدید ساختار فضاهای مسکونی و ارتقای کیفیت سکونت در این محدوده‌ها خواهد شد.
با پیشرفت روز افزون سیستمهای اطلاعات مکانی در برنامه‌ریزی شهری و جهت‌گیری مدیریت شهری کشور در راستای استفاده از این سیستمها در مدیریت و خدمات شهری، میتوان از قابلیت‌های سیستم GIS به عنوان ابزاری برای شناسایی بافت‌های فرسوده بر اساس معیارها و شاخص‌ها استفاده کرد. با شناسایی بافت‌های فرسوده و تهیه نقشه پهنه‌بندی آن، علاوه بر ارائه آمار دقیق، به موقع و قابل اعتماد که با تغییر مدیریت‌ها نیز پایدار است امکان برآورد دقیق هزینه، تعیین اولویت‌ها و برآورد زمان اجرای طرح‌های بهسازی بافت‌های فرسوده شهری فراهم می‌شود. بافت‌های فرسوده، از چند نظر قابل بررسی هستند و به همین دلیل، تعریف‌های مختلفی برای بافت فرسوده ارائه شده است.
به طور کلی شهر ترکیبی از ساختارهای طبیعی و مصنوعی است که در بستر یک مکان جغرافیایی در طول مراحل رشد خود شکل گرفته است. ویژگی های طبیعی(اقلیمی، ناهمواری و موقعیت نسبی) و مصنوعی(ساختار شهری شامل کلیه زیر ساختها، مدل توسعه شهری، سیستم حمل و نقل و دسترسی) شرایط زندگی، شهر را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. با توجه به میزان جمعیت، وسعت، نقش(اداری، تجاری، صنعتی) و موقعیت(نزدیکی یا دوری به دریا، کوه و مرکز مهم ملی و بین المللی ) شهر های مختلف دارای نیازها و ضرورت های متفاوتی هستند. در جهان معاصر شهرهای بزرگ با جمعیت میلیونی و چند میلیونی دارای سیستمهای مدیریتی با ابعاد و اشکال مختلف می باشند. یکی از شیوه های مدیریتی مدرن که پس از گسترش سیستمهای مخابراتی و الکترونیکی نقش بی نظیری در بهبود مدیریت و تسریع ارتباطات در شهرهای مدرن و فرامدرن داشته، سیستمهای مبتنی بر شبکه های الکترونیکی(مانند اینترنت) موسوم به سیستمهای الکترونیکی[1] بوده است. انواع خدمات شهری امروزه از طریق این سیستمها در اختیار شهروندان قرار داده شده است. سیستمهای پست الکترونیکی یا ایمیل، خرید الکترونیکی، دریافت اخبار، تعرفه ها و بالاخره سیستمهای بانکی و مالی الکترونیکی مثالهایی از این خدمات می باشند. شهر الکترونیک یکی از خواستگاه های مدیران شهری و شهروندان در عرضه کردن و مورد استفاده قرار دادن خدمات شهری است.
طبق تعریف یونسکو، هنوز هیچ دولت یا شهر الکترونیکی در جهان به مرحله یکپارچگی که آخرین مرحله از مراحل ایجاد دولت الکترونیکی و شهرهای الکترونیکی هستند، نرسیده و حداکثر در مرحله تعامل می باشد. کشور دانمارک بعد از 10 سال تلاش و مدیریت، توسعه دولت الکترونیکی خود را به مرحله یکپارچگی نزدیک نموده است.
GIS در مورد بانک های ایران
در اینجا، امکان کاربرد اطلاعات مکانی رقومی GISدر قالب خدمات الکترونیکی بانکی جهت ارائه بهتر خدمات به مشتریان به صورت پایلوت برای بانک صادرات مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مکانی پایه هر نوع تصمیم گیری در امور شهرها می باشد. کلیه طرح ها و برنامه های توسعه و عمران شهری و حتی طرح های مجازی تحت اینترنت نیازمند توجه به مکان می باشند. سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) کلیه اطلاعات مکانی مربوط به زیر ساختها و مراکز خدماتی و شبکه های مختلف تولیدی در شهرها شامل مراکز مسکونی، آموزشی، تجاری، بهداشتی، تفریحی، صنعتی و مالی را در قالب لایه های اطلاعات مکانی رقومی به صورت گرافیکی و توصیفی ذخیره کرده و به نمایش می گذارد.
تحقیقات انجام شده حول محور کاربرد اطلاعات مکانی
شرکت ESRI [Environmental System Research Institute (a company in the US sponsoring enterprise GIS applications like ArcView, ArcGIS and GIS web tools on the internet like ArcIMS) ] از GIS برای اطلاع رسانی به بانکها و موسسات مالی درباره علایق و نیازهای مشتریان، علایق خرید، رفتارهای مالی (تمایل به خرید یا سرمایه گذاری در کالاها، زمین و تجارت) و نیاز آنها به کالاها و خدمات بیشتر در زمینه فعالیت آنها استفاده می کند. در نتیجه، بانکها با کمک اطلاعات ارائه شده توسط این شرکت که اغلب در قالب لایه ها و نقشه های GIS هستند، از سرمایه گذاری در زمینه های نامساعد اجتناب کرده و از بروز خسارت و زیان جلوگیری می کنند.
از طرف دیگر، شرکت ESRI برای مشتریان بانکها نیز از طریق ارائه اطلاعات مکانی در زمینه های بازاریابی و یافتن زمینه های سرمایه گذاری خدمات ارزنده ای را ارائه می دهد ). بیدهندی و محمدنژاد(1385) بانکداری الکترونیکی را بعنوان یکی از شاخص های حرکت به سوی محیط زیست سالمتر از طریق کاستن از حجم تردد و حمل و نقل در شهرها را مورد توجه قرار داده اند. Panigrahi و دیگران (2003) بکارگیری GIS جهت بررسی پراکنش مرکز ATM و مشتریان در شهر Chennai هند را مورد بررسی قرار داده اند. ایشان این اطلاعات را برای استفاده در مدیریت وامهای مشتریان و پیگیری بازپرداخت آنها و نیز دسترسی مشتریان به شبکه ATM بکار برده اند.
شهر بوستون مرکز ایالت ماساچوست بوده و در شمال ایالات متحده واقع است. وب سایت این شهر ماموریت انتقال محتوای اطلاعات مفید به شهروندان را بر عهده داشته که در این زمینه تا حد زیادی موفق بوده است. شهروندان شهر بوستون می توانند به دامنه وسیعی از اطلاعات، بالاخص اطلاعات مکانی از این طریق دست یابند. خدمات الکترونیک ارائه شده در شهر بوستون عبارتند از: جستجوی املاک، اطلاعات مالیات املاک، تقویم شهری(اطلاعات مربوط به وقایع شهر، جلسات عمومی شهرداری و شورای شهر و آدرس محل برگزاری)، منابع و فرصت های سرمایه گذاری، مالیات وسایل نقلیه موتوری و پرداخت جرائم، شناسایی شهر(رستورانها، اداره ها، خدمات مرتبط با دارایی، اطلاعات مربوط با خیابانهای شهر و …). بالاخره مهمترین بخش، جستجوی تسهیلات – بویژه تسهیلات بانکی- است که این قسمت یکی از خصوصیات برجسته شهر الکترونیک بوستون است، که به نوبه خود یک سیستم GIS می باشد. شهروندان با استفاده از این سیستم می توانند از نزدیکترین شعب اطراف محل خود، وجود عابر بانک در شعبه، ساده ترین مسیر دسترسی به شعبه مورد نظر و لیست خدمات ارائه شده در شعبه مطلع شوند. از سال 2000 به طور ماهانه 3000 قبض جریمه و 6000 پرداخت مالیات به صورت Online از طریق این وب سایت پرداخت شده که به لحاظ ترافیکی و کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت سالانه در حدود 500000 دلار صرفه جویی گردیده است (Cityofboston.gov,2007).
یکی دیگر از موارد کاربرد سیستمهای الکترونیکی در شهر ایندیاناپلیس در مرکز ایندیانا واقع در ایالات متحده می باشد. سایت شهر ایندیاناپلیس به گونه ای طراحی شده که کاربر را به راحتی به قسمتهای مختلف شهر از قبیل دولت الکترونیک، مجمع مجازی، تجارت، گردشگری و کودکان هدایت می کند. مهمترین بخشی که در شهر الکترونیک ایندیاناپلیس مد نظر قرار گرفته و اهمیت بسزایی نیز در اطلاع رسانی عمومی دارد، وجود یک مجموعه مجازی است که اطلاعت بسیار مفیدی را در زمینه های اطلاعات محل سکونت(امکان جستجوی اماکن مسکونی)، اطلاعات سازمانهای شهری، اطلاعات امنیت عمومی، اطلاعات محیطی زیستی و مهمتر از همه اطلاعات جغرافیایی به صورت لایه GIS را در اختیار کاربران قرار می دهد.
شهروندان در این قسمت می توانند با وارد کردن نام محل مورد نظر خود مثل ادارات، اماکن عمومی، بانکها و حتی اماکن مسکونی تمام اطلاعات لازم خود را به صورت Online دریافت کنند [60]. دکتر علی اکبرجلالی مزایای بانکداری الکترونیکی را مورد بررسی قرار داده است. به نظر ایشان گردش پول نقد که عمده ترین شکل آن اسکناس می باشد، باعث پارگی و استهلاک اسکناس می شود که می بایست برای معدوم کردن آنها و جایگزینی آن با اسکناس های نو اقدام گردد، که این عمل نیز هزینه زیادی را بر دوش بانک مرکزی می نهد. در صورتی که بتوان سیستمی را فراهم کرد که بتواند نقش پول را در معاملات تجاری و عملیات بانکی به عهده گیرد(که به اصطلاح به آن اعتبار الکترونیکی می گویند)، علاوه بر سرعت عمل در عملیات تجاری باعث صرفه جویی گسترده در هزینه های اشاره شده می گردد.
جایگاه اطلاعات مکانی در مدیریت شهری
در دنیای رقابتی امروز نیاز فزاینده ای برای بکارگیری اطلاعات مکانی جهت مدیریت بهینه و بقای هر نوع سازمانی به طور جدی احساس می شود (Panigrahi et al.,2003). این اطلاعات جز لاینفکی از سیستمهای اقتصادی و مدیریتی در سازمان های مختلف از قبیل شهرداریها، دولتهای محلی، سیستمهای مخابراتی، راه آهن، استخراج نفت، عمده فروشی و خرده فروشی، مراکز خدماتی و غیره درآمده است . اطلاعات مکانی به اشکال مختلف در شهر ها توسط شهروندان و مدیران شهری مورد استفاده قرار می گیرد. این اطلاعات به اشکال مختلف از جمله نقشه، عکس، تصاویر ماهواره ای، لایه های GIS، کروکی و سیستم آدرس دهی استاندارد در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرد. مثالهایی از کاربردهای عمومی اطلاعات مکانی را می توان نقشه ها و کروکی موقعیت ایستگاه های اتوبوس، مترو، ترمینالها و فرودگاه ها نام برد که در ایستگاه های هر کدام از این مراکز نصب و مورد استفاده عموم قرار می گیرد. به طور کلی این اطلاعات در دو قالب رقومی و آنالوگ مورد استفاده قرار می گیرند که هرکدام از این قالبها نیز خود به چندین نوع مختلف وجود دارند.
نوع آنالوگ به صورت نقشه های کاغذی، نقشه و کروکی هایی که توسط تابلوهای منور به نمایش در می آیند و آدرس های نوشته شده با فرمت استاندارد مورد استفاده قرار می گیرند. نوع رقومی که پس از پیدایش کامپیوتر رونق پیدا کرده است، شامل تصاویر ماهواره ای، عکسها، لایه های GIS، نقشه های آماده اسکن شده، پلان و کروکی رقومی و نیز نقشه های راهنما که در اینترنت به صورت Online ارائه می شوند، در دسترس کاربران قرار می گیرد. اطلاعات مکانی بعنوان یکی از سیستمهای پشتیبانی در تصمیم گیری (DDS)[Decision Support Systems] توسط مدیران جهت مدیریت بهینه یک شهر بکار گرفته می شوند. به عنوان مثال، مدیران شهری با آگاهی از توزیع مراکز خدمات مالی و مراکز عمده سکونتی- بعنوان کاربران این خدمات – در تصمیم گیری برای تاسیس مراکز جدید کمک می گیرند. همچنین آگاهی از توزیع مراکز خدمات رفاهی و فواصل آنها از نقاط مسکونی متراکم در تصمیم گیری برای تقویت شبکه حمل و نقل مسافر و تحلیل زمان و انرژی تلف شده در این فواصل کمک خواهد کرد یک شهروند نیز با کمک اطلاعات مکانی از موقعیت محل کار، مراکز خدماتی و رفاهی و فاصله این نقاط به محل زندگی خود آگاهی یافته و در زندگی روزمره از این اطلاعات بهره مند می گردد.جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری- جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری جغرافیایی gis مدیریت شهری.
داده ها و منطقه مورد مطالعه
داده های این تحقیق شامل لایه های تقسیمات اداری و ساختاری GIS شهر تهران به همراه لایه نقاط شعب بانکهای مختلف موجود در شهر تهران می باشد. لایه نقاط شعب بانک صادرات به عنوان لایه پایلوت در اجرای مدل پیشنهادی بکار گرفته شد و لایه های دیگر بانکها برای نمایش توزیع سیستمهای مشترک بانکی که خدمات الکترونیکی به سایر بانک ها(از قبیل سیستم شتاب) نیز ارائه می دهند، مورد استفاده قرار گرفتند. از طریق سیستم پیشنهادی کاربران علاوه بر مشاهده توزیع شعب بانک مورد استفاده و پیدا کردن نزدیکترین شعبه مشترک، پراکنش دیگر مراکز ارائه (بخشی از) خدمات مورد نظر مشتری توسط شعب دیگر بانکها را مشاهده خواهند کرد. محدوده مطالعه، کل شهر تهران می باشد(شکل زیر). از آنجا که پیاده سازی مدل پیشنهادی در یک محدوده کوچک امکان بررسی کارایی مدل را فراهم می کند، در این بخش مدل ارائه شده تنها در بخش کوچکی از سطح کل منطقه مورد مطالعه آزمایش گردید.
تهیه پایگاه اطلاعاتی توصیفی بانکها
پایگاه اطلاعاتی شعب مختلف هر کدام از بانکها در محدوده پایلوت تهیه گردید. ابتدا مختصات هر شعبه برای هر بانک به کمک لایه بانک ها استخراج گردید. برای هر شعبه یک کد شناسایی فرضی اختصاص داده شد. سپس اطلاعات مربوط به هر شعبه وارد جدول مربوط به آن گردید. این اطلاعات شامل اسم بانک، نام شعبه، کد شعبه، نام رئیس بانک، شماره تلفن، آدرس و نوع خدمات ارائه شده در بانک(دستگاه خودپرداز، ریالی، ریالی-ارزی) می باشند. برای هر بانک یک جدول ایجاد گردید که فیلد های آن مشخصات مذکور و رکوردهای آن حاوی شعب مختلف آن بانک بودند. کل این جدول در یک پایگاه اطلاعاتی به نام “اطلاعات بانکها” ذخیره گردید. پایگاه اطلاعاتی مذکور امکان ویرایش و به روز رسانی داشته و از محیط نرم افزار Access قابل ویرایش است.
لایه GIS بانکها
نقاط شعبه های هر بانک به صورت لایه های GIS تهیه شده و در پایگاه اطلاعات مکانی پروژه ذخیره گردیدند. هر بانک به صورت یک لایه جداگانه بوده که در هر لایه به تعداد شعبه های آن بانک نقاط وجود دارد. تمامی نقاط دارای مختصات بوده و در قالب سیستم مختصات UTM تصحیح گردیده اند. فواصل مستقیم و فواصل دسترسی با کمک لایه های معابر و خیابانها قابل محاسبه می باشد. اسامی نزدیکترین شعب هر بانک با استفاده از فاصله نسبت به همدیگر و اسامی سه بانک غیر همنوع با کمک فاصله نسبت به نقاط بانکهای دیگر در فیلد های جداگانه محاسبه و ذخیره گردید. در انتهای نام هر بانکی که دارای دستگاه خودپرداز است، علامت مثبت قرار داده شده است تا شعبه هایی که خدمات خود پرداز ارائه می دهند، برای کاربران به راحتی قابل تشخیص باشند. شعبه هایی که به سیستم شتاب ……………
متن ارایه شده در بالا به صورت خلاصه بوده و برای آشنایی شما میباشد. امید داریم تا اینجای مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت دریافت مطلب به صورت کامل WORD + PDF به لینک دریافت زیر مراجعه نمایید.
برای دریافت pdf+word کامل این مطلب بر روی کلیدزیر،کلیک نمایید .
قیمت: 15000 تومان
