پایان نامه اثرات خانه های دوم بر توسعه پایدار گردشگری مقصد SPSS به همراه پرسشنامه- از این مطلب میتوانید در پایان نامه و مقاله سمینار و … خود استفاده بنمایید.
مقدمه:
امروزه صنعت عظیم گردشگری بویژه گردشگری داخلی جایگاه خاص را در اقتصاد کشورها داشته و نقش فعال ومؤثری در ارتقاء ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها بخصوص در کشورهای رو به توسعه باز می کند. در این راستا گردشگری روستایی نیز جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند نقش عمده ایی در توانمند سازی مردم محلی و تنوع بخشی به رشد اقتصادی و نیز خلق فرصتهای شغلی جدید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخشهای اقتصادی ایفا کند.در پژوهش حاضر، اثرات خانه های دوم بر توسعه پایدار گردشگری مقصد( نمونه موردی: دهستان لاویج) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. داده های مورد نیاز، از طریق مطالعات و بازدیدهای میدانی و تکمیل دو پرسشنامه ی مجزا از طریق فرمول کوکران با حجم نمونه ای بالغ بر 343 سکنان محلی به شیوه ی تصادفی ساده جمع آوری گردید و با بهره گیری ازآمارهای توصیفی وآزمون کای اسکوئر، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر این است، ساکنان محلی معتقدند گسترش گردشگری خانه های دوم تاحدمتوسط موجب ایجاد تغییرات زیست محیطی در منطقه مورد مطالعه، شده است.
رشد و گسترش گردشگری به شیوه متداول امروزی از جمله پدیدههای مهم اواخر قرن بیستم است و نواحی روستایی و کوهستانی از مهمترین عرصههایی هستند که در زمینه گردشگری و فعالیتهای وابسته به آن مورد توجه قرار گرفتهاند. گردشگری در محیطهای روستایی با توجه به توسعه شهرنشینی، بهبود سیستم حمل و نقل و ارتباطات، افزایش اوقات فراغت و غیره درحال گسترش است. بدیهی است هر نوع از فعالیتهای مرتبط با گردشگری روستایی، موجب بروز تحولات اجتماعی ،اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی در مناطق روستایی میشود که در این راستا، ایجاد و گسترش خانه های دوم، بهعنوان یکی از پیامدهای قابل تعمق و بررسی تحولات مورد نظر است. بنابراین، با توجه به روند شکلگیری و تمایلات مردم برای ایجاد خانههای دوم و تأثیراتی که این پدیده از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی در نواحی روستایی خواهد گذاشت، برای مدیریت و ساماندهی مناسب این فضاها، توجه به خانههای دوم و بررسی پیامدهای آن به منظور هدایت منطقی آنها از ضروریات است. با توجه به اهمیت مطالب فوق، دهستان لاویج بخش چمستان از توابع شهرستان نور بهعنوان منطقه گردشگری مقصد مورد مطالعه انتخاب شد تا تأثیر گردشگری خانه های دوم بر توسعه پایدار مقصد منطقه هدف مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
همانطور که می دانیم رکن اصلی هر تحقیق علمی را مرحلۀ انتخاب، تعریف و بیان مسأله تحقیق تشکیل می دهد. چنانچه در این فصل، ابتدا به بیان مسأله و سپس ضرورت انجام تحقیق و سابقه انجام تحقیق و در پی آن بیان سؤالات تحقیق پرداخته شده است. در واقع این فصل تحت عنوان کلیّات تحقیق، مسیر انجام این تحقیق را نشان می دهد.
تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان طی سده های اخیر بویژه در زمینه افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه راههای ارتباطی و وسایل حمل و نقل، افزایش اوقات فراغت و بهبود رفاه اجتماعی منجر به توسعه گردشگری در نواحی روستایی یا گردشگری روستایی شد. البته گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اجتماعی درنیمه قرن 18 در انگلستان و اروپا ظاهر گردید. قبل از آن نیز نواحی روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرار گرفت، اما محدود به اشراف، درباریان و اقشار خاص بود، برخی از فعالیتهای گردشگری روستایی همراه با اقامت و بیتوته در نواحی روستایی است، این حضور عمدتاً به صورت اقامت در چادر، واگن های مسافرتی، خانه های دوم، منازل خصوصی کرایه ای، مهمانسرا و هتلها در نواحی روستایی می باشد. اقامت در خانه های دوم رایج ترین شکل فعالیت در گردشگری روستایی است و به همین دلیل شکل گیری و گسترش خانه های دوم امروزه به عنوان مهمترین پیامد در توسعه گردشگری در نواحی روستایی است. توسعه توریسم روستایی به طور سازمان یافته از اواخر قرن نوزدهم و از اروپا آغاز شد. به نظر می رسد گردشگری روستایی از نواحی کوهستانی آلمان یا قلمروهای ساحلی فرانسه سرچشمه گرفته باشد. گردشگری خانه های دوم یکی از الگوهای گسترش گردشگری به ویژه در نواحی روستایی و کوهستانی است که از طریق گسترش مالکیت خانه های دوم (خانه های ییلاقی یا خانه های تعطیلات) حاصل می شود.
علیرغم سابقه نسبتاً زیاد شکل گیری خانه های دوم در نواحی روستایی، گردشگری خانه های دوم اخیراً تجدید حیاتی را تجربه می کند که اغلب با توجه به الگوهای جدید تولید و مصرف اقتصادی قابل تشریح است. این روند همچنین به عنوان واکنشی در برابر بحران روستایی حاصل از تجدید ساختار کشاورزی در حال گسترش است. در برخی کشورها مالکیت خانه های دوم به عنوان بخش اجتناب ناپذیر زندگی جدید در نظر گرفته شده و به همین دلیل اکثر مقصدهای روستایی را گردشگری داخلی تشکیل می دهند.از آنجا که گردشگری با محیط طبیعی و فعالیت های اقتصادی- اجتماعی رابطه متقابل دارد، می تواند آثار و پیامدهای مثبت و یا منفی در این زمینه ها داشته باشد. به همین دلیل شناخت آثار و پیامدهای گردشگری در مرحله اول و مدیریت این اثرات در مرحله دوم می تواند پیامدهای مثبت گردشگری برای نواحی روستایی را به حداکثر ممکن و پیامدهای منفی آن را به حداقل ممکن کاهش دهد. گسترش خانه های دوم و حضور مالکان در روستاها، بالطبع اثرات چشمگیری بر جوامع روستایی خواهد گذاشت که باعث ایجاد تحولات اقتصادی، اجتماعی، محیطی در نواحی روستاها میشود. برای نمونه ممکن است خانه های قدیمی بازسازی شوند و یا تبدیل به خانه های جدید شوند که علاوه بر خوش منظره کردن یک محل، مردم محلی نیز چه بهصورت موقت و یا دائم توسط مالکین خانه های دوم استخدام شوند و از این طریق، درآمدی عایدشان شود؛ فروشگاههای محلی فعالتر شده و یا ممکن است تسهیلات دیگری نیز در محیط روستا فراهم شوند.
با اینحال، افزایش خانه های دوم در نواحی روستایی و نبود برنامهریزی و مدیریت کارآمد، اثرات زیانبار یا منفی نیز بر جای خواهد گذاشت؛ تجربه نشان داده است که هر جا گردشگری بهطور خودجوش و اتفاقی و بدون برنامهریزی و مدیریت مؤثر رشد کند، پیامد نامطلوبی به بار آورده است و در درازمدت، مشکلات آن بیشتر از فواید آن شده است . به طوری که در این راستا، نقاط روستایی هدف نیز با مسائلی از قبیل تغییرات شدید کاربری زمین، افزایش کاذب قیمت زمین و بورسبازی آن، کاهش شاغلان در بخش کشاورزی، ساخت و ساز بی رویه و کنترل نشده، ازدحام، آلودگی، افزایش قیمت کالا و خدمات، برهمزدن نمای ظاهر روستاها، تغییر شکل چشماندازهای طبیعی و مصرف بیرویه از منابع طبیعی روبهرو میشوند . و یا ممکن است حضور شهرنشینان در نواحی روستایی، فرهنگ مطلوب و بیآلایش روستائیان را کمرنگ کرده و زمینه بیهویتی آنان را فراهم آورد (مهدوی حاجیلوئی و قدیری معصوم، 1388: 21). یکی از نواحی که قابلیتهای زیادی برای گسترش گردشگری دارد دهستان لاویج است که در بخش چمستان از توابع شهرستان نور واقع است. ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺍﻳﻦ ﺩﻫﺴﺘﺎﻥ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ سرشماری ﺳﺎﻝ 1385 ﺑﺎ 741 ﺧﺎﻧﻮﺍﺭ 3229 ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﺎﻱ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ. دهستان مورد نظر، در سالهای اخیر به دلیل ویژگیها و جاذبههای طبیعی، چشماندازهای زیبا، شرایط اقلیمی مناسب و وجود چشمه های آب گرم ، مورد توجه گردشگران و بهویژه مالکین خانه های دوم قرار گرفته است که این امر، موجب شکلگیری و افزایش خانه های دوم در منطقه مورد مطالعه شده است..
در این راستا، شکلگیری خانه های دوم در نواحی روستایی مورد مطالعه نیز از یکسو موجب آسیبرساندن به باغات و اراضی کشاورزی و تشدید تغییر کاربری اراضی و از سوی دیگر موجب درآمدزایی، ایجاد فرصتهای شغلی و رونق اقتصادی در این روستاها شده است. بدین سبب، شناخت آثار و پیامدهای گردشگری در مرحله اول و مدیریت این اثرات در مرحله دوم میتواند پیامدهای مثبت گردشگری برای نواحی روستایی را به حداکثر ممکن و پیامدهای منفی آن را به حداقل ممکن کاهش دهد. با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی سابقه و روند شکلگیری این قبیل مساکن در توسعه ی پایداروستایی آن را در دهستان لاویج بخش چمستان از نگاه ساکنان محلی مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
تحولات زندگی بشر، گذار از شیوههای معیشتی سنتی و رویآوری به زندگی شهری، صنعتی شدن و ماشینی شدن، فراهم شدن زیرساختها، برخورداری از وسایط نقلیه و سیستم حمل و نقل و ارتباطات سریع، تمایلات مردم برای استفاده از اوقات فراغت خود در مکانهای خوش آب و هوای دارای مناظر طبیعی برجسته و دور از غوغای زندگی ماشینی شهری و …، همه در راستای رفع نیازهای بشر امروزه برای آرامش، تجدید قوا، استفاده مناسب از اوقات فراغت و همراهی با اعضای خانواده در محیطهای زیبا و پرجاذبه است. رفع این نیاز اساسی انسانی در کشورها و مناطق مختلف، متناسب با فرهنگ، اقتصاد، بسترهای مناسب طبیعی، سطح توسعهیافتگی و غیره متفاوت است. آنچه وجه اشتراک انسانی جوامع مختلف است، دستیابی به آرامش، برخورداری از فضاهای پرجاذبه و زیبا برای جوابگویی به نیاز اساسی اوقات فراغت، به خصوص از ابعاد شادابی، آرامشبخشی و استفاده بهینه از زمان در جمع خانواده و همراهان است. این مهم بهخصوص در زندگی متأثر از صنعتی شدن، ماشینی شدن، آپارتماننشینی، درگیر غوغای رفت و آمد در کلانشهرها و عدم تعامل اجتماعی، فرهنگی و انسانی در دوران امروز بیشتر مشهود است. لذا متناسب با وضعیت هر کشور، پدیده استفاده از مکانهای پر جاذبه و برخوردار از مناظر طبیعی اعم از آب، جنگل ، فضای سبز و … با تناوب زمانی مختلف شروع شده است. تجلی و نماد ظهور این مکانها در کشورها و نقاط مختلف از تنوع زیادی برخوردار است. روستاها، به دلیل تنوع توانمندیهای طبیعی (آب، جنگل، فضای سبز، طبیعت بکر، محیط آرام، ارزان بودن، همکاری و مشارکت مردمی و غیره از بهترین موقعیتها برای شکلگیری خانههای دوم محسوب میشوند؛ بهخصوص مناطق روستایی که علاوه بر توانمندیهای فوقالذکر از موقعیت جغرافیایی ویژه برخوردار بوده، فاصله کمی با کلانشهرها داشته باشند، بسترهای مناسبتری برای شکلگیری خانههای دوم و دسترسی آسان را فراهم مینمایند. نتایج مطالعات نشان میدهد بهدلیل فقدان برنامهریزی و ضعف مدیریت، از فرصتهای موجود نواحی روستایی در زمینه گردشگری برای تأمین نیازهای فراغتی شهروندان از یک طرف و تجدید حیات اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی از طرف دیگر به درستی استفاده نشده است. در مقابل، تهدیدهای مرتبط با گردشگری خانه های دوم تحققیافته و موجب پیامدهای نامطلوبی مانند آلودگی منابع آب، تخریب چشمانداز طبیعی، تخریب و تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغات، افزایش مهاجرت، رکود فعالیتهای کشاورزی و دوگانگی اجتماعی و غیره میشوند در حالی که با بهرهبرداری مناسب از فرصتها میتوان گردشگری خانه های دوم را به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار نواحی روستایی تبدیل کرد. بنابراین، توجه به این تأثیرات و شناخت آثار این الگوی گردشگری، به سبب اینکه نواحی روستایی به لحاظ زیستمحیطی آسیبپذیرند و به لحاظ اقتصادی و اجتماعی حساس است ضروری مینماید. از سویی از آنجا که پژوهشی اینچنینی در منطقه مورد مطالعه انجام نشده است ضرورت و اهمیت پرداختن به این موضوع توجیه میپذیرد.
پیشینه و سوابق موضوع
شارپلی، ریچارد جولیا (1380)، در کتابی تحت عنوان گردشگری روستایی به نتایج ذیل اشاره کردند .کتاب «گردشگری روستایی» متشکل از 7 بخش است که در آنها به مفاهیمی چون تعاریف گردشگری روستایی، تاریخچه گردشگری روستایی، خدمات گردشگری روستایی و… می پردازد. این اثر با هدف تحلیل گردشگری روستایی، تلاشی برای معرفی قابلیتهای روستاها در راستای جذب گردشگران بالقوه است .
-
ابوالقاسم شریف زاده و همایون مرادنژاد در مقاله ای تحت عنوان توسعه پایدار و توریسم روستایی به ابعاد پایدار آن پرداخته است. با بررسی گردشگری روستایی به ابعاد پایداری آن پرداخته و بر نقش گردشگری در توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی تاکید می کنند که می توان با توسعه منابع انسانی و ایجاد فرصت های شغلی جدید با سیاست گذاری و سرمایه گذاری مطلوب به اهداف و دستاوردهای مذکور برای گردشگری روستایی در رویه ای پایدار نائل آمد.
-
رضوانی، در تحقیقی تحت عنوان تحلیل روند ایجاد و گسترش خانه های دوم در نواحی روستایی شمال تهران به این نتایج دست یافت که این پدیده منجر به آثار عمیق اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و زیستمحیطی در ناحیه شده است.
-
رضوانی و صفایی در تحقیقی به بررسی گردشگری خانههای دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی شمال تهران پرداختهاند و در نتایج این پژوهش، آلودگی آبها، تخریب چشمانداز طبیعی، تغییر کاربری زمین، افزایش مهاجرت و دوگانگی اجتماعی را از اثرات این پدیده در جامعه روستایی ذکر شد.
-
اردستانی، محسن در کتابی تحت عنوان مبانی گردشگری روستایی در این اثر نگارنده به صورت گام به گام به بیان مفاهیم مرتبط با گردشگری روستایی شامل روستا، توسعه، توسعه پایدار، گردشگری و… می پردازد و تاریخچه هرکدام را نیز شرح می دهد. بیشتر تمرکز کتاب بر روی مبانی گردشگری روستایی و مفاهیم توسعه و توسعه پایدار است و گویی آنچنان که انتظار می رود بر پیامدها و مسائل گردشگری روستایی تاکید نشده است.
-
ضیائی و صالحی نسب ، در مقالهای با عنوان گونهشناسی گردشگران خانه های دوم و بررسی اثرات کالبدی آنها بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: رودبار قصران)، نتیجه گرفتند که اثرات منفی ناشی از حضور مالکان غیر بومی قدیمی خانههای دوم به مراتب کمتر از اثرات متناظر آن از جانب مالکان غیر بومی جدید خانههای دوم است.
صیدایی و همکاران ، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که موضوع خانه های دوم جدید بوده، منطقه مورد مطالعه (باغ بهادران شهرستان لنجان اصفهان) دارای چشمانداز طبیعی و جاذبه های طبیعی مناسب است، تمایل شهروندان برای گذران اوقات فراغت خود در این مکانها زیاد است و بخش خصوصی در این مناطق سرمایهگذاری های مختلفی مینماید. علاوه بر این، سرمایهگذاریهای اقتصادی و کالبدی دارای تأثیرات مثبت و منفی در منطقه بوده و ساماندهی فضایی مناسب این مکانها میتواند آثار مثبت توسعهای در منطقه داشته باشد.
گوهری،محمدرضا، در کتابی تحت عنوان اثرات جهانگردی یکی از دیگر فاکتورهای موثر در این نوشتار، اثرات گردشگری بر جوامع روستایی هدف است. یکی از منابعی که در این بحث می تواند راهگشا باشد، کتاب «اثرات جهانگردی» است. این کتاب حاوی مجموعه مقالاتی در 4 فصل و معرفی تارنماهای مرتبط با تأثیرات جهانگردی در فصل پنجم است. فصل سوم «اثرات جهانگردی» به طور خاص به جهانگردی و اثرات زیست محیطی آن پرداخته است.
-
رضوانی و همکاران، در مقالهای با عنوان گردشگری خانههای دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی (مطالعه موردی: بخش رودبار قصران، شهرستان شمیرانات)، نتیجه گرفت که که گردشگری خانههای دوم در ناحیه روستایی رودبار قصران، نقش مؤثری در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی داشته است.
-
کرولین آشلی در سال در مقاله خود تحت عنوان تاثیرات گرردشگری بر روی معیشت روستائیان به این تیجه رسیده است که اثرات گردشگری را بر روی معیشت روستائیان ساکن در قسمت های مختلف کشور نامیبیا بررسی کرده تا به دو هدف عمده دست یابد نخست ارئه یک دورنمای سودمند از صنعت گردشگری جهت ارتقای منافع محلی با تمرکز بر روی معیشت .دوم چگونگی افزایش اثرگذاری گردشگری بر معیشت روستائیان.همچنین چارچوب معیشت پایدار مورد ارزیابی قرار گرفته است.
-
ریچارد و جولیا شارپلی در کتاب مقدمه ای بر توریسم روستایی تا حدود زیادی مفهوم توریسم روستایی و حدود قلمرو آن را و نیز چگونگی برنامه ریزی توریسم را در نواحی روستایی تبیین می کند. و رشد و توسعه گردشگری روستایی را به عنوان بخش مهمی از گردشگری بررسی و بر نقش گردشگری در توسعه اقتصادی،اجتماعی و بازسازی مناطق روستایی تاکید می کنند.
-
جنی هالند ،میشل بارین و لوئیز داکسی در مقاله تحت عنوان توسعه گردشگری در نواحی روستایی فقیر متنوع سازی تولیدات و گسترش منافع برای روستاها در اوگاندا و جمهوری چک اسلواکی مورد بررسی قرار داد. با بیان ویژگی های عمده مناطق روستایی از جمله گسترش فقر به توسعه گردشگری در نواحی روستایی فقیری که پتانسیل های بالقوه و بالفعلی جهت جذب گردشگر دارند تاکید می کند. همچنین در این تحقیق سعی شده با بررسی دو مطالعه موردی در کشور اوگاندا و جمهوری چک واسلواکی توسعه گردشگری روستایی را به لحاظ تاریخی و مفهومی بررسی کند و در نهایت برنامه ها ،چالش ها و تاثیرات گردشگری را مناطق روستایی این کشورها بیان می کند.
حجم نمونه و روش نمونه گیری
در این پژوهش، با استفاده از فرمول کوکران ، از بین 3229 نفر ساکن در دهستان لاویج، تعداد 343 نفر بهعنوان نمونه آماری انتخاب شد. در این پژوهش، شیوه انتخاب خانوارهای نمونه در هر روستا به صورت نمونه گیری تصادفی ساده است.
روایی و پایایی ابزار جمع آوری داده ها
منظور از روایی، این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار، دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد. یعنی اینکه، هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار، مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار خذف نشده باشد یا بهعبارت دیگر، عین واقعیت را بهخوبی نشان دهد. در این پژوهش، بهمنظور تعیین میزان روایی پرسشنامه، روایی محتوایی، مورد سنجش قرار گرفت. برای سنجش روایی محتوایی نیز از تکنیک تیم متخصصین متشکل از اساتید و صاحبنظران دانشگاهی استفاده گردید و اصلاحات بسیاری در آن صورت گرفت. پایایی ابزار که از آن به اعتبار، دقت و اعتمادپذیری نیز تعبیر میشود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیلۀ اندازهگیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده، در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود؛ به عبارت دیگر، ابزار پایا یا معتبر، ابزاری استکه از خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد . به طور معمول، شاخص سنجش پایایی گویهها در تمامی تحقیقات پیمایشی، آمارهای است به نام آلفای کرونباخ، که دامنه آن از 0 تا 1 میباشد. هرچه مقدار آلفا بیشتر باشد، پایایی ابزار سنجش، بیشتر خواهد بود. طبق قاعده تجربی، مقدار آلفا باید حداقل 70 درصد باشد تا بتوان گفت که آن ابزار، دارای پایایی است. اندازه آلفا به پایایی تکتک گویهها بستگی دارد. برای افزایش مقدار آلفا و در نتیجه افزایش پایایی ابزار سنجش، باید گویههای ناپایا را حذف کرد. بدین منظور، باید دید با حذف هر گویه معین، مقدار آلفا چقدر میشود .
از آنجا که انجام هر تحقیق با هدف مشخص صورت میپذیرد، بنابراین، در هر پژوهش جغرافیایی پیدا کردن دیدگاهها و نظریات مرتبط با موضوع مورد مطالعه، راهنمای اصلی برای رسیدن به اهداف تحقیق است. از اینرو، در این فصل چارچوب نظری و زمینه علمی مرتبط با پژوهش بیان میشود. بدینمنظور باید مفاهیم کلیدی در بررسی گردشگری خانه های دوم در توسعه پایدار از دیدگاه کلی بررسی شود؛ از اینرو ابتدا به تعریف گردشگری پرداخته و سپس با تعریف خانه های دوم و گردشگری خانه های دوم، و روند پیدایش و شکلگیری، توزیع جغرافیایی و مکانی این الگوی گردشگری تنبیین و تشریح شد و سپس پیامدها و اثرات گردشگری خانه های دوم و نظریات مرتبط با آنها مورد بررسی قرار گرفت.
تعاریف و مفاهیم
گردشگری
بر اساس تعریف سازمان جهانی توریسم(WTO)، توریسم، شامل فعالیتهای اشخاصی است که به خارج از محیط عمومی و معمولی خود مسافرت و در آنجا اقامت می کنند، مشروط بر اینکه این اقامت کمتر از یک روز و بیشتر از یک سال نباشد و با اهدافی همانند تفریح، تجارت و غیره در ارتباط باشد(حسین زاده دلیر و حیدری، 1382).
خانه های دوم
در مورد خانه های دوم تعریف واحدی وجود ندارد؛ در فرهنگ جغرافیای انسانی در این مورد چنین آمده است: خانه های دوم خانه هایی است که بوسیله خانوارهای ساکن در نقاط دیگر خریداری و یا به مدت طولانی اجاره می شود. چنین خانه هایی معمولاً در نواحی روستایی قرار داشته و برای مقاصد تفریحی استفاده می شوند، دارای اسامی خانه های آخر هفته و خانه های تعطیلات نیز هستند. موسسه ابداعات اجتماعی در امریکا نیز خانه های دوم را بدین صورت تعریف می کند: خانه های دوم خانه هایی هستند که کمتر از 91 روز در هر سال تقویمی اشغال می شود. به هرحال می توان گفت خانه های دوم یا تعطیلات، مساکنی هستند که در نواحی مختلف از جمله نواحی روستایی توسط ساکنان شهرها معمولا ساخته و یا خریداری می شود و در روزهای معینی مانند روزهای تعطیلات و فصل تابستان عمدتاً با هدف فراغت و تفریح مورد استفاده قرار می گیرند.
توسعه
برداشت مشترک از مفهوم توسعه حاکی از این است که هدف اساسی توسعه، رشد و تعالی همه جانبه جوامع انسانی است و از این رو شناخت و درک شرایط و مقتضیات جوامع انسانی و نیازها و تقاضاهای آنان در ابعاد مادی و معنوی از جمله اقدامات اساسی در مسیر پیشرفت و توسعه تلقی می شود. از آنجا که روستاها و مردم ساکن در آنها دارای شرایط، امکانات و مسائل خاص خود هستند، بنابر این توسعه روستایی ضرورت و توجیه پیدا می کند. در تعریف توسعه روستایی آمده است؛ فرایند همه جانبه و پایداری است که در چارچوب آن توانایی های اجتماعات روستایی در رفع نیازهای مادی و معنوی و کنترل موثر بر نیروهای شکل دهنده نظام سکونت محلی (اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی) رشد و تعالی می یابد.
توسعه پایدار
توسعه ای درون زا و نظام مند و متعادل است که بینشی سیستمی را در همه رشته ها مطرح می سازد. از طرف دیگر توسعه پایدار حالت تکاملی برنامه های توسعه است که با دیدی کل نگر و نیز با تاکید بر بینش سیستمی سعی دارد یک رهیافت تعادل بخش را دنبال کند.
گردشگری روستایی
گردشگری روستایی دارای اشکال متعددی است به همین دلیل ارائه تعریف جامع و دقیق از آن دشوار است. در حقیقت توریسم روستایی یکی از مفاهیم و اشکال توسعه پایدار است که در آن از منابع موجود در مناطق روستایی استفاده می شود. این گونه توسعه، کمترین تاثیر مخرب را دارد یا اصولا فاقد چنین تاثیراتی است و از رهگذر ارتقای سطح بهره وری در مناطق روستایی، ایجاد اشتغال، اصلاح توزیع درآمد، فقط محیط روستا و فرهنگی بومی، جلب مشارکت مردم محلی و ارائه شیوه های مناسب برای منطبق ساختن باورها و ارزش های سنتی با شرایط امروزی منافع روزافزون را نصیب مناطق روستایی می سازد.
گردشگری خانه های دوم، یکی از الگوهای گسترش گردشگری بهویژه در نواحی روستایی و کوهستانی است که از طریق مالکیت خانه های دوم (خانه های ییلاقی یا خانه های تعطیلات) حاصل میشود . این روند همچنین بهعنوان واکنشی در برابر بحران روستایی حاصل از تجدید ساختار کشاورزی در حال گسترش است . در برخی کشورها، مالکیت خانه های دوم بهعنوان بخش اجتنابناپذیر ز ندگی جدید در نظرگرفته شده و به همین دلیل، اکثر مقصدهای روستایی را گردشگری داخلی تشکیل میدهند . سابقه خانه های دوم به نوعی به مصر باستان و امپراطوری روم باز میگردد . در گذشته تصرف این خانهها به بخش کوچک و مرفه جامعه محدود میشد. اشرافیت و بورژازی در انگلستان، فرانسه، سوئد و سایر کشورهای اروپایی از قرن هفدهم به بعد موجب عقبنشینی از شهر به روستا در تعطیلات آخر هفته شد. از جنگ بینالمللی دوم به این طرف، طبیعت محدود زندگی خانه های دوم بهطور چشمگیری تغییر یافت. زیرا که این خانهها توسط تعداد فزایندهای از خانوارهایی که از درآمد متوسطی برخوردار بودهاند خریداری شده است و آنها بر گروههای مرفهتر جامعه فزونی دارند . بر طبق نظر کلات، گسترش خانه های دوم مربوط به بعد از سال 1945 است. عوامل مختلفی در گسترش این پدیده مؤثر بوده است ولی امکان تخصیص قسمتی از درآمد افراد برای امور غیرضروری، وجود فراغت و وقت کافی و سهولت تحرک و جابهجایی به دلیل بهبود حمل و نقل عمومی و خصوصی، نقش تعیین کنندهای داشتهاند. بهطور کلی، همان عواملی که در گسترش گردشگری روستایی نقش داشتهاند در توسعه خانه های دوم نیز مؤثر بودهاند . در این رابطه، مهاجرتهای مردم روستایی به شهرها و بازگشت موقت آنان به روستاها برای فراغت و ملاقات با اقوام و دوستان یا گذراندن تعطیلات در خانه هایی که از طریق ارث به آنها تعلق گرفته و یا اینکه خود به ساخت آنها اقدام نمودهاند، نقش مؤثری در گسترش خانه های دوم داشته است. علاوه بر این، پدیده شهرگریزی و مهاجرت معکوس به نواحی روستایی که از اوایل دهه 1800 در جهان شروع شده، زمینهساز افزایش این خانهها در نواحی روستایی بوده است. انگیزههای اصلی ساکنان شهری برای تملک خانه های دوم، عمدتاً برای گردش درنواحی روستایی، تمایل به سرمایهگذاری، پسانداز شخصی در زمینه مسکن، تأمین محلی برای استراحت و فراغت و بالاخره سهولت مالکیت مسکن در نواحی روستایی است.
بهطور کلی، در ارتباط با انگیزه تدارک خانه دوم و سفر به روستا باید گفت که رفتار گردشگران از ارزشها، باورها، علایق و انگیزههایشان سرچشمه میگیرد. بسته به اینکه فرد تجملگرا و یا سادهزیست باشد، خواستار ارتباط و تعامل با جامعه محلی یا درونگرا باشد، انگیزهاش از اختیار خانههای دوم، کسب پرستیژ اجتماعی و نشاندادن تمکن مالی باشد یا برای وی ابزاری برای حصول به سادگی و نزدیکی با طبیعت و کسب آرامش باشد، اهداف و الگوهای رفتاری و به تبع آن، پیامدهای حضور گردشگران خانههای دوم متفاوت خواهد بود. بسیاری از ساکنان کلانشهرها طالب هستند که از این محیط مصنوعی و ساخته شده از آهن و بتون فرار کنند و به مناطق کمتر توسعهیافته و طبیعی پناه ببرند. گردشگران خانههای دوم عمدتاً همزمان در پی تأمین چندین نیاز هستند و معمولاً این عمل آنان از انگیزهای واحد سرچشمه نمیگیرد. با توجه به اینکه افراد و جامعه با گذشت زمان تغییر میکنند، به این واقعیت نیز باید توجه داشت که انگیزههای آنان نیز با گذر زمان میتواند تغییر کند. یکی از راههای شناسایی انگیزههای گردشگری آن است که الگوی «سلسله مراتب انگیزههای سفر» را مد نظر قرار داد. «پیرس»، الگو را این گونه تشریح میکند که رفتار گردشگر در سفر از یک سلسه مراتب انگیزشی تبعیت میکند. سلسله مراتب انگیزههای سفر نیز مانند «سلسله مراتب نیازهای مازلو» به نردبان شباهت بسیار دارد و دارای پلهها یا سطوح متعدد است. حال، اگر نیازهای خاص هر پله یا سطح باز شود، به یک طبقه از نیازهای روانی گسترده و انگیزهها دست مییابیم. با گذر زمان و با برآورده شدن هر پله از نیازها، انگیزه افراد برای گردشگری تغییر میکند .به طور کلی، انگیزههای اصلی از تدارک خانههای دوم در مناطق روستایی را میتوان در جدول مشاهده نمود.
شکل گیری خانه های دوم در نواحی روستایی، معمولاً به سه شیوه متفاوت صورت میگیرد: روش اول، تبدیل مساکن روستایی دائمی در روستاها به خانه های دوم است. این شیوه در اروپا نسبت به امریکای شمالی رواج بیشتری دارد. شیوه دوم، ساخت خانه های دوم در قطعه زمینهای تملکشده خصوصی افراد است که در اروپا به دلیل محدودیتهای ساخت و ساز و کمبود زمین این شیوه رواج کمتری در مقایسه با امریکای شمالی دارد. شیوه سوم، ساخت خانه های دوم توسط شرکتهای توسعه است که در دورهها و با مناطقی که تقاضا زیاد بوده، این شیوه توانسته است نیازها را پاسخ دهد . بهطور کلی، خانه های دوم را نه بهعنوان پدیدهای جداگانه بلکه باید بهعنوان بخشی از سیستم شهری در نظر گرفت. در این رابطه، مرسر ، معتقد است که خانه های دوم را باید بهعنوان گسترش اکولوژیکی بسیار تخصصی شهر و به مثابه بخشی از فضای زندگی شهری در نظر گرفت. در مقابل راجرز ، خانه های دوم را از عناصر اقتصادی شهر-منطقه در نظر میگیرد .
خانه های دوم طی چند دهه اخیر در اغلب نقاط جهان در حال گسترش است اما در کشورهای اروپایی و امریکای شمالی رواج بیشتری دارد. در سال 1970، حدود 1320000 خانه دوم در فرانسه وجود داشت که این مقدار در سال 1982 به 2300000 واحد رسید. که از این مقدار 1300000 خانه دوم در نواحی روستایی قرار دارند. تمرکز این خانهها در اطراف پاریس، بهویژه در نواحی جنوبی این کشور و حتی استانهای کم جمعیت این کشور است. کاپوک ، تعدا خانه های دوم را در اروپای غربی 3 میلیون واحد برآورد کرده است. برآورد ریگتز نیز برای آمریکا همین تعداد و برآورد بیکر برای کانادا 500 هزار واحد است. علاوه بر این در استرالیا، تقریباً 250000 خانه دوم و در زلاند نو و مناطق سفیدپوستنشین آفریقای جنوبی نیز با نسبت کمتر وجود دارد. نسبت خانه های دوم به کل مساکن در سال 1970 در سوئد 22 درصد، نروژ 17 درصد، اسپانیا 17 درصد و فرانسه 16 درصد میباشد . در لیک دیستریکت انگلیس، 16 درصد از مساکن بهصورت خانه های دوم یا تعطیلات هستند و در برخی از قسمتهای این ناحیه بیش از یکسوم مساکن در این طبقه قرار میگیرند. همچنین در کانتی نورفلک این کشور حدود 11 درصد از مساکن، تحت اشغال ساکنین دائمی نیست . در ایالات متحده امریکا نیز خانه های دوم بهویژه در نواحی ممتاز گردشگری در نواحی فلوریدا و کالیفرنیا رواج دارد و در اتحاد جماهیر شوروی «داچاها» در حوالی مسکو و یا در کرانههای دریای سیاه نقش مشابه را ایفا میکردهاند در سرزمینهای گرمسیری، طبقات مرفه، چنین اقامتگاههای را در نواحی مرتفع احداث میکنند. و….
امید داریم تا اینجای مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت دریافت ادامه مطلب به صورت کامل WORD + PDF به لینک دریافت زیر مراجعه نمایید. براساس سیستم پایان نامه نویسی تنظیم شده است و کلیه مطالب آن دارای رفرنس معتبر میباشد. پرسشنامه در فایل دریافتی میباشد.
برای دریافت pdf + word بر روی کلیدزیر ،کلیک نمایید .
قیمت: 20000 تومان
تشکر عالی…
تشکر
بسیار عالی بود.
محمدیان