مقاله کامل ارزیابی ویژگی های اصلی انواع سیستم های پرداخت الکترونیک

 مقاله کامل در مورد ارزیابی ویژگی های اصلی انواع سیستم های پرداخت الکترونیک – از این مطلب میتوانید در پایان نامه و مقاله سمینار و … خود استفاده بنمایید.

 مقدمه

در این مقاله نخست به ارائه کلیاتی در مورد سیستم های پرداخت الکترونیک پرداخته می شود. سپس EPS های جدید با سیستم های قدیمی و سنتی مورد مقایسه قرار می گیرد. همچنین در این مقاله از انتقال وجوه الکترونیک به عنوان یکی از قدیمی ترین سیستم های پرداخت الکترونیک یاد می شود. چهار نوع کارت های پرداخت شامل کارت های اعتباری، کارت های بدهی، کارت های قابل شارژ و کارت های هوشمند مورد بررسی قرار گرفته و وجوه نقد و چک های الکترونیک همراه با چک ها و وجوه نقد سنتی مورد مقایسه قرار می گیرند. علاوه بر این، ابزارها و تکنولوژی های مختلف جهت ایجاد EPS های ایمن مانند امضاهای دیجیتال، تایید، رمزنگاری کلید اصلی، گواهی نامه ها و اختیارات ذی صلاح، SSL ها، پروتکل انتقال متن های امن با امضاهای دیجیتال و انتقال الکترونیک کلید های عمومی و خصوصی معرفی می گردد. همچنین در این مقاله کیف های الکترونیک، پرداخت های کوچک و سایر سیستم های پرداخت مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت با دو مثال و نمونه از سیستم هاپرداخت الکترونیک که از عمومیت بیشتری برخوردارند و شامل e-cash، Mondex و Netcheck می شوند ، نتیجه گیری به عمل خواهد آمد.

اقتصاد امروزی به مدد رشد و پیشرفت فناوری اطلاعات شاهد تحولات عظیمی بوده است. تلاش برای انجام امور تجاری منجر به ایجاد تحولات گسترده ای در عرصه جهانی شده است که از آن تحت عنوان تجارت الکترونیک نام می برند. در چنین فرایندی مبادلات و معاملات بین افراد و شرکت های بزرگ و کوچک حقوقی به صورت دیجیتالی صورت می گیرد و دیگر نیازی به حضور فیزیکی افراد و صرف بسیاری از هزینه های غیر ضروری وجود ندارد. پیشرفتهای جهانی در زمینه اینترنت و صفحات گسترده جهانی باعث شده تا فاصله فروشنده کالا و خدمات و مصرف کننده حذف گردد و انجام عملیات تجاری در کمترین زمان انجام شود.

برخلاف رویه جهانی در زمینه صنعت تکنولوژی اطلاعات و تجارت الکترونیک، عدم کارایی نظام بانکی کشور منجر به نارضایتی مردم و بنگاه های صنعتی و تجاری شده است. سرعت پایین انجام عملیات بانکی، تنوع بسیار پایین خدمات ارائه شده، قواعد و روال های خسته کننده، نیاز به مراجعه به شعب برای انجام عملیات مختلف بانکی همه مسایلی هستند که نظام بانکی کشور هم اکنون دچار آن می باشد. مشکلات یاد شده موجب ازدحام جمعیت در شعب ارایه دهنده خدمت و همچنین عدم رضایت مردم شده است.

از طرفی به دلیل عدم وجود کانال های الکترونیک انتقال وجوه، عموم مردم برای انجام زندگی روزمره خود نیازمند استفاده از پول هستند. با توجه به امنیت پایین حمل و نقل پول، افراد کشور هم اکنون مشکلات عدیده ای در این زمینه دارند. چک های تضمین شده (ایران چک) که در سال های اخیر به بازار معرفی شده اند تا حدودی توانسته است که این مشکل را حل کند. اما این راه چاره این نظام فرسوده نیست.

نظام موجود پرداخت کشور که یک نظام مبتنی بر پول نقد و چک می باشد، سالانه هزینه های هنگفتی را بر جامعه تحمیل می کند. هم اکنون حدود 6500 میلیارد برگ اسکناس در کشور وجود دارد که سالانه 700 میلیون از آنها به دلیل خراب شدن و عدم کیفیت از رده خارج و جایگزین می شوند. اگر این تعداد را با تعداد برگ چک های مورد استفاده در کشور جمع کنیم، متوجه می شویم که سالانه چه هزینه هنگفتی بابت چاپ و پردازش این ابزارهای سنتی پرداخت، هزینه می شود.

حال آنکه در شرایط موجود، جهان ابزارها و روش های جدیدی را برای حل مشکلات فوق برگزیده است. پیشرفت تکنولوژی در سه دهه اخیر امکان معرفی ابزارها و روش های جدید پرداخت و پایاپای و تسویه را مهیا ساخته است. به طوریکه قسمت اعظم از نظام پرداخت کشورها به صورت الکترونیک انجام می شود. فناوری اطلاعات این امکان را فراهم آورده است که عملیات بانکی با سرعت بسیار بالا انجام شوند، مردم برای انجام امور بانکی خود مجبور به حضور در شعب نباشند و در مبادلات مالی در طول روز نیاز کمتری به حمل پول داشته باشند. از طرف دیگر با استفاده از تکنولوژی تسویه های نهایی که قبلاً تا سه روز طول می کشید، امروزه به صورت آنی و همزمان صورت می گیرد.

 

با توجه به مطالب بالا نیاز به یک تحول در نظام پرداخت کشور مشهود می باشد. به نظر می رسد نظام پرداخت الکترونیک می تواند راه حل مناسب و یگانه مشکلات موجود نظام پرداخت کشور باشد.

تعریف مساله

امروزه اینترنت بر خلاف انتظارات ما به گونه ای دیگر است. بسیاری از dot.com های اولیه ورشکسته شده اند و یا تعداد اندکی از آنها توانسته اند از طریق وب سود کسب نمایند. دلایل فراوانی برای این شکست وجود دارد اما یکی از مهمترین دلایلی که هنوز هم وجود دارد، مشکل پرداخت در اینترنت می باشد. سیستم های پرداخت سنتی برای عمل نمودن در یک فضای سایبر، اصلاح شده و علاوه بر آن موضوعات جدیدی در زمینه پرداخت الکترونیک ظهور نمودند نیاز به یک سیستم پرداخت جدید و بهبود یافته برای خرید های آن لاین و همچنین خریدهای غیر آن لاین مداوماً افزایش یافته است. امقالهمقله کامل ارزیابی ویژگی های اصلی انواع سیستم های پرداخت الکترونیک

نیازهای جدید در نتیجه سه عامل اصلی نشات گرفته اند. نخست وجود جهانی سازی است. مردم در سراسر دنیا روز به روز و بیشتر از هر زمان دیگری خواهان معامله با یکدیگر می باشند. ورود بسیاری از شرکت های پشتیبانی و لجستیکی در سطح جهان باعث شده است که انتقال محصولات به فراسوی مرزهای جهانی بدون مساله خاصی صورت گیرد. اما با این وجود عملیات پرداخت در اینگونه موارد با مسائلی روبرو شده است. به دلیل وجود هزینه بالای معاملاتی، سیستم های تسویه بانکی به طور قابل ملاحظه ای متفاوت عمل می کنند. بنابراین ناسازگاری سیستم های تسویه بانکی گلوگاهی صعب العبور را در مسیر معاملات بین المللی ایجاد کرده است. این امر به ویژه خود را در بخش C2C آشکار ساخته است جاییکه هزینه های معاملاتی در مقایسه با سایر معاملات تجاری نسبتاً بالا می باشد.

دوم اینکه رقابت در بازار پولی بیش از هر زمان دیگری است. موانع قانونی به آرامی در سطح جهان به حاشیه خزیده است و فضای مناسبی را برای رقابت جهانی ایجاد کرده است. همچنین قوانین موجود برای نهادهای غیربانکی که تمایل به ارایه خدمات مالی دارند آسانتر گشته است. در نتیجه بانکها و دیگر موسسات مالی مداوماً به دنبال کاهش هزینه ها می باشند. روشهای جدید پرداخت الکترونیک فرصتهای فراوانی برای کاهش هزینه ها ایجاد کرده است.

سوم، با توجه به ضایعات ناشی از افزایش فروش آن لاین در سالهای اخیر، نیاز به یک روش پرداخت آن لاین ساده و ایمن افزایش یافته است. مشتریان اینترنتی تقریباً تمام خریدهای آن لاین خود را از طریق کارتهای اعتباری انجام می دهند. اما تفوق و برتری کارت اعتباری در بازار فروش آن لاین به این معنا نخواهد بود که این وسیله بهترین و مطلوبترین روش برای پرداخت در اینترنت می باشد.

با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره شد این مساله را می توان از دیدگاه کاربران مختلف و با توجه به عوامل و شاخص های اثربخش مانند ایمنی، قابلیت ردگیری، بی نام بودن، آن لاین بودن، هزینه، قابلیت اعتماد مطرح نمود. ضمناً کاربران را می توان در قالب شخصیت (مشتریان، تجار، قانونگذاران، نهادهای مالی، تولیدکنندگان این نوع از سیستم های الکترونیکی) مورد بررسی قرار داد.

بنابراین یک سیستم پرداخت الکترونیک باید دارای ویژگی هایی باشد که از نظر کاربران و بخصوص مشتریان مقبول و مناسب باشد. این ویژگی ها شامل مواردی همچون امنیت، اعتبار، گمنامی، مقبولیت، قابلیت انعطاف، قیمت، سهولت در استفاده می باشد. در ایران از شبکه شتاب بسیار استفاده میگردد.

سیستم های پرداخت

سیستم های پرداخت بخش حیاتی زیرساخت اقتصادی و مالی یک کشور هستند. عملکرد خوب آنها در انتقال امن و به موقع وجوه مهمترین اثر آنها در عملکرد کلی نظام اقتصاد می باشد. اما سیستم های پرداخت می توانند ریسک جدی برای مشترکین داشته باشند. به این ترتیب که این سیستم ها می توانند به صورت یک کانال، مشکلات را از یک قسمت از اقتصاد به بخش های دیگر منتقل کنند. این ریسک سیستماتیک دلیل اصلی توجه و علاقه بانک های مرکزی در طراحی و اپراتوری این سیستم ها می باشد.

یک نظام پرداخت در واقع یک سری ترتیباتی است که اجازه می دهد که استفاده کنندگان پول را انتقال دهند. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای پیشرفته پول عبارت است از سکه و اسکناس چاپ بانک مرکزی و طلب از موسسات اعتباری به شکل سپرده.

برای انجام پرداخت، پرداخت کننده می بایست درخواست خود را به بانکی که پول را در اختیار دارد، بدهد. این درخواست ممکن است به صورت کاغذی باشد مثل چک و یا به صورت الکترونیکی باشد مثل کارت های پلاستیکی.

در مرکز هر سیستم پرداخت ترتیباتی هست که انتقال پول را بین اعضای سیستم تسهیل می کند (واسطه هایی که مستقیم به سیستم و یا به یکدیگر متصل می شوند). بنابراین سیستم های پرداخت تشکیل شده اند از تعدادی از شبکه ها که اعضا را به هم پیوند می دهد، سوئیچ ها جهت توزیع پیغام ها و قانون و رویه جهت استفاده از این زیرساخت به عبارت دقیق تر هر سیستم پرداختی شامل:

• استامداردهای فنی توافق شده و روش های انتقال پیغام ها بین اعضا

• یک ابزار توافق شده جهت تسویه طلب های اعضا از یکدیگر (مثل حساب در بانک مرکزی)

• یک مجموعه از قوانین و رویه های اجرایی

 اهمیت سیستم های پرداخت

سالهای متمادی نحوه عملکرد و کارکرد نظام پرداخت به عنوان نگرانی و دغدغه بانکهای مرکزی مطرح نبود. عملیات این نظام بیشتر به عنوان یک فعالیت مکانیکی و پشت پرده مطرح بود که سیاست گذاری خاصی را نمی طلبید. این تفکر در حال حاضر تغییر پیدا کرده است. اقتصادهای مدرن در 15 سال اخیر شاهد دو اتفاق بوده اند:

الف) رشد چشمگیر گردش پول در سیستم های پرداخت، هم از لحاظ تعداد مبادلات انجام شده و هم از لحاظ مقدار ارزش پول جابجا شده. این امر به علت رشد سریع فعالیت بازارهای مالی در سراسر جهان می باشد که پرداخت های مربوطه به تبع آن رشد کرده است.

ب) رشد چشمگیر تکنولوژی. از طریق این تکنولوژی وجوه می توانند از خلال سیستم های پرداخت بسیار سریع تر حرکت کنند.

در کشور انگلستان گردش نظام پرداخت 42 برابر تولید ناخالص داخلی (GDP) سالانه این کشور می باشد. به بیان دیگر تنها شش روز کاری کافیست تا نظام پرداخت انگلستان ارزشی برابر با GDP کشور را پردازش نماید.

بنابراین هم اکنون توجه زیادی به نقش سیستم های پرداخت در اقتصاد بازار مبذول می شود. این اقبال جهانی از چند وجه قابل توجه می باشد:

1. به عنوان بخش حیاتی زیرساخت مالی و اقتصاد

2. به عنوان کانال لازم جهت مدیریت موثر اقتصادی، خصوصاً از لحاظ سیاست های پولی.

3. به عنوان یک ابزار جهت ارتقا کارایی اقتصادی

سیستم های پرداخت و پایداری مالی

با توجه به نقش اساسی سیستم های پرداخت، خیلی سخت نیست که متوجه شویم که توقف و اختلال در عملیات این سیستم می تواند اثرات جی بر بازارهای مالی که به آنها سرویس می دهد، وارد آورد. بالعکس ممکن است توسعه نامناسب و بد در بازار مالی و یا موسسات اثرات مخرب بر عملیات نظام پرداخت داشته باشد. بنابراین، اگر یک مشکل مالی موجب شود که یک یا دو بانک مستقیماً تحت تاثیر قرار گیرند و نتوانند اعمال خود را در نظام پرداخت انجام دهند، این امر موجب ایجاد اختلال در سیستم پرداخت بین بانکی خواهد شد و در نتیجه ممکن است که سایر بانک ها نیز دچار مشکل شوند. در این حالت اگر بانکی که دچار اشکال شده است به اندازه کافی در سیستم، بزرگ و مهم باشد امکان دارد که سیستم به یک حالت توقف همه جانبه دچار شود.

بنابراین یک ارتباط دو طرفه بین پایداری بازارهای مالی و بانکی و پایداری سیستم پرداخت وجود دارد. در نتیجه زمامداران بازار مالی و بانکی می بایست یک ارتباط تنگاتنگ با ناظران سیستم پرداخت داشته باشند تا از این اطمینان پیدا کنند که چنانچه در سیستم اختلالی پیش بیاید در همان گام های ابتدایی شناسایی و حل و فصل گردد.

 سیستم های پرداخت و کارایی اقتصادی

در صورتیکه سیستم پرداخت ناکارا و غیرقابل اتکا باشد، ممکن است که به جای اینکه چند روز جهت انتقال پول از بانک پرداخت کننده به بانک دریافت کننده، زمان لازم باشد چند هفته زمان طول بکشد. همچنین ممکن است که مدت زمان انتقال در این سیستم ثابت نباشد (در بعضی مواقع چند روز و در بعضی مواقع چند هفته طول بکشد). اینگونه عدم کارایی تنها موجب ایجاد مشکل و ناراحتی برای استفاده کنندگان نمی شود. بلکه می تواند اثرات بسیار نامطلوبی بر چگونگی کارکرد اقتصاد داشته باشد. اگر پول در سیستم پرداخت متوقف شود، در این صورت جهت استفاده در سایر مقاصد بهره ور قابل استفاده نخواهد بود. سازمان ها و شرکت ها نیز به طور مشابه، نمی توانند برای بودجه خود به صورت کارا و با حداقل هزینه برنامه ریزی کنند.

 ماهیت حضور موثر بانک مرکزی در نظام پرداخت

نحوه عمل نظام پرداخت به اهداف اصلی بانک مرکزی که دارای پایداری مالی و پولی می باشد گره خورده است. پس بانک مرکزی چه نقشی در رابطه با سیستم های پرداخت یک کشور می تواند بازی کند تا اینکه از توسعه درست این سیستم ها در جهت اهداف یاد شده اطمینان حاصل نماید؟ در پاسخ به این سوال، می توان ابتدا نقش های مختلفی را که بانک مرکزی در عملیات سیستم های پرداخت بازی می کند را بررسی نمود:

الف) به عنوان استفاده کننده از سیستم پرداخت

بانک مرکزی به هر صورت یک سری از فعالیت های خود را از طریق جابجایی وجوه انجام می دهد.

ب) به عنوان یک عضو سیستم بانک مرکزی ممکن است که پرداخت هایی را به مشتریان خود داشته باشد و یا از آنها دریافت هایی داشته باشد به عنوان مثال دپارتمان های دولتی و یا سایر بانک های مرکزی

ج) به عنوان ارایه دهنده خدمات پرداخت

این خدمات می تواند شامل ارایه تسهیلات حساب های تسویه به بانک های تجاری عضو سیستم باشد و یا ارایه نرم افزار و یا سخت افزارهای مورد نیاز و یا رویه های اجرایی و یا شبکه های ارتباطی جهت سیستم های پرداخت باشد.

د) به عنوان محافظ منافع عمومی

این نقش از سایر نقش ها گسترده تر می باشد و شامل موارد زیر می شود. عمل به عنوان قانونگذار نظام پرداخت، عمل به عنوان نظارت کننده بر اعضای نظام پرداخت (بانکها)، ارایه برنامه برای سیستم های پرداخت، قضاوت و حکمیت در موارد ایجاد شکایت و مدیریت رویه های جبران. بانک مرکزی ممکن است در مواردی مثل ارتقا، ایجاد رقابت و یا ترغیب جهت توسعه استانداردهای فنی نیز نقش ایفا نماید.

ه) به عنوان تضمین کننده انجام روزانه عملیات تسویه

استفاده موثر از وجوه دولتی و عمومی جهت تضمین تعهداتی که بانک های تجاری، در نتیجه فعالیت های روزانه خود در قبال یکدیگر ایجاد می کنند.

تحقیقات در اقتصادهای بازار توسعه یافته مشخص نموده است که در میزان و ماهیت دخالت و درگیری بانک های مرکزی در نظام های پرداخت تنوع زیادی وجود دارد. این تنوع به علت شرایط مختلف اقتصادی، اجتماعی، قانونی و سیاسی کشورها بوده است. بعضی از بانک های مرکزی خیلی زیاد درگیر ارایه و امور نظام های پرداخت هستند (فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا) بعضی قدرت قانونگذاری خیلی زیادی دارند (آلمان، ایتالیا، سوئیس) و بعضی فعالانه در پرداخت ها با مشتریان درگیر هستند. با وجود اینکه روش های مختلفی در میزان درگیری بانک های مرکزی در سیستم های پرداخت وجود دارد، اما هدف نهایی در تمامی مئارد یکسان است: اطمینان از فراهم بودن همیشگی سیستم هایی که نیازهای استفاده کنندگان را برطرف کند، در عین حال که در حداقل ریسک و هزینه به فعالیت بپردازند.

 اصول بنیادین سیستم های پرداخت

به علت تمایل جهانی جهت رسیدن به پایداری مالی از طریق تقویت زیرساخت های مالی، کمیته سیستم های تسویه و پرداخت (CPSS) متشکل از بانک های مرکزی ده کشور جهت توسعه اصول اساسی سیستم های پرداخت در بانک تسویه بین المللی (BIS) تشکیل شد. این کمیته در سال 1998 یک تیم کاری تشکیل شد که اصول اساسی حاکم بر طراحی و اداره هر سیستم پرداخت را تدوین نماید.

این کمیته توانست اجماع جهانی را جهت طراحی و توسعه این اصول بدست آورد. در نتیجه به غیر از ده کشور اولیه، از بانک های مرکزی 11 کشور دیگر در سطوح مختلف توسعه اقتصادی دعوت شد که در طراحی این اصول کمک نمایند. همچنین نمایندگانی از صندوق بین المللی پول و بانک جهانی به کار این کمیته نظارت می کردند. پس از طراحی اولیه اصول، مطالب به دست آمده جهت اظهار نظر عموم کشورها ارایه گشت. در نهایت و پس از اعمال نظرات اصلاحی و انتقادی نسخه نهایی به دست آمد.

اصول بنیادین به دست آمده همگی کلی هستند و این امر کمک می کند که این اصول در تمامی کشور تا مدتهای مدیدی قابل استفاده باشند. این اصول به هیچ وجه مشخصات دقیق طراحی و اپراتوری سیستم ها را مشخص نمی کند بلکه ویژگی های بنیادین که هر سیستم پرداختی باید داشته باشد. را بیان می کند.

اصول بنیادین طراحی شده در مورد سیستم های پرداخت کاملاً قابل اتکا هستند. خواه سیستم مزبور دارای انتقال بدهی و اعتبار باشند یا نباشند، خواه پردازش اطلاعات آنها الکترونیک باشد یا دستی، خواه ابزارهای پرداخت کاغذی داشته باشند یا الکترونیک. هر چند که سیستم هایی که از ابزارهای کاغذی استفاده می کنند ممکن است که در ارضای بعضی از اصول با مشکل مواجه شوند. البته کشورهایی که ابزارهای پرداخت متنوعی ندارند شاید با توجه به این اصول بهتر باشد که توجه ویژه ای جهت اضافه کردن روشهای دیگر مبذول دارند.

 اصول سیستم های پرداخت

1- سیستم باید تحت رویه های قضایی مرتبط، بر اصول حقوقی محکمی استوار باشد.

2- قوانین و رویه ها باید به گونه ای باشند که تمام اعضای دیگر در آن سیستم بتوانند درک روشن و دقیقی از ریسک های مالی مشارکت در آن داشته باشند.

3- سیستم باید بطور دقیق رویه های مدیریت ریسک های اعتباری و نقدینگی را تعریف و مشخص کند. این امر موجب تعیین دقیق مسئولیتهای اعضا و اپراتورهای سیستم می گردد و سبب ایجاد انگیزه مناسب جهت مدیریت و کنترل ریسک های یاد شده می گردد.

4- سیستم باید بتواند به صورت به هنگام تسویه نهایی را در همان روز مبادله شده انجام دهد. ترجیحاً در طول روز و یا حداقل در انتهای روز

5- سیستمی که در آن تسویه چند جانبه انجام می شود بایستی حداقل در حالت عدم توانایی عضو دارنده بیشتر تعهد تسویه، سیستم باید تحت تسویه یک جانبه قادر به حصول اطمینان از تکمیل تسویه های روزانه باشد.

6- دارایی هایی که جهت تسویه مورد استفاده قرار می گیرند ترجیحاً به صورت طلب از بانک مرکزی باشند، در جائیکه از سایر دارایی استفاده می شود باید ریسک اعتباری و نقدینگی نداشته باشند یا بسیار کم باشد.

7- سیستم باید درجه بالایی از ایمنی و ثبات عملیاتی را تضمین کند و همچنین باید ساز و کارهایی اقتضایی جهت تکمیل پردازش روزانه داشته باشد.

8- سیستم باید شکلی از پرداختها را در اختیار بگذارد که هم برای استفاده کنندگان آن عملی باشد و هم برای اقتصادی که در آن فعالیت می کند، کارایی داشته باشد.

9- سیستم باید یکسری اهداف و معیارهای مشخص و در اختیار عموم داشته باشد که اجازه مشارکت آزاد و عادلانه در سیستم پرداخت را به همه افراد بدهد.

10- ترتیبات کنترل و اداره سیستم باید موثر، قابل اتکا و آشکار برای همگان باشد.

 وظایف بانک مرکزی در اعمال اصول بنیادین

1- بانک مرکزی باید اهداف نظام پرداخت خود را دقیقاً تعریف کند. همچنین می بایست نقش و سیاستهای اصلی خود را در مورد سیستم های پرداخت را برای عموم اعلام کند.

2- بانک مرکزی باید مطوئن شود که سیستم هایی را که اجرا می کند با اصول بنیادین همخوانی دارد.

3- بانک مرکزی باید بر سیستم های پرداختی که خود اجرا نمی کند نظارت داشته باشد (در مورد همخوانی با این اصول) و همچنین باید توانایی و قدرت اجرایی جهت نظارت و اعمال نظر داشته باشد).

4- بانک مرکزی باید جهت ارتقا ایمنی و کارایی سیستم پرداخت، با سایر بانک های مرکزی و ادارات داخلی و خارجی مربوطه همکاری داشته باشد.

اجزای سیستم پرداخت

با توجه به تعریف بانک جهانی و بانک تسویه های بین المللی سیستم پرداخت، نظامی است که دارای اجزای زیر می باشد:

• موسسات ارایه دهنده خدمات مالی

• ابزارهای تسویه و پایاپای

• قوانین حاکم بر این سیستم

مروری بر سیستم های پرداخت الکترونیک

در پیاده سازی ساختارهای پرداخت سنتی و معمولی، مشتری محصول را مشاهده نموده، آن را امتحان می نماید و سپس بابت آن پول پرداخت می نماید و یا آنکه از چک یا کارت اعتباری برای خرید محصول مورد نظر استفاده می نماید (شکل 1).

در دنیای تجارت الکترونیک، در بیشتر موارد مشتری به طور فیزیکی محصول را در زمان معامله مشاهده نمی نماید و روش پرداخت به صورت الکترونیکی می باشد. بنابراین ایجاد اطمینان و مقبولیت نقش عمده ای را در دنیای تجارت الکترونیک ایفا می نماید و این امر در زمینه نحوه پرداخت و در مقایسه با روش های سنتی بسیار حائز اهمیت تر است.

سیستم های پرداخت الکترونیک، سیستم های نرم افزاری و سخت افزاری را به گونه ای در کنار هم قرار می دهند که در نتیجه آن مشتریان را قادر می سازد به صورت (On-line) بابت محصول خریداری شده و یا خدمت ارایه شده وجه خود را پرداخت نمایند، اهداف اصلی سیستم پرداخت الکترونیک شامل افزایش کارایی، بهبود امنیت، افزایش رفاه و آسایش مشتری و همچنین سهولت در استفاده از سیستم پرداخت می باشد. همانطوری که در شکل (2) نشان داده شده است برای پیاده سازی EPS چندین ابزار و روش وجود دارد.

همانطور که قبلاً نیز توضیح داده شد در تجارت معمول و سنتی، مشتریان بابت خرید کالاها و خدمات از وجه نقد، چک یا کارت های اعتباری استفاده می نمودند. خریداران آن لاین برای خرید کالاها و خدمات به صورت آن لاین امکان دارد که از سیستم های پرداخت ذیل استفاده نمایند:

• کارت های اعتباری: این نوع از کارت ها بر اساس اعتبار مشتری قابل شارژ بوده و یکی از رایج ترین روش های استفاده از سیستم پرداخت الکترونیک به شمار می رود.

• پول الکترونیک: یک وجه یا پول استاندارد می باشد که قابلیت تبدیل به شکل الکترونیکی را دارا است و از آن می توان برای پرداخت بابت خریدهای آن لاین استفاده نمود.

• هدایای الکترونیک: یکی از شیوه های ارسال گواهی هدیه یا وجوه الکترونیکی از یک شخص به شخص دیگر می باشد. دریافت کننده هدیه مزبور قادر است در فروشگاه ها و مغازه هایی که چنین هدیه ای را قبول می نمایند، به خرید بپردازند.

• پرداخت قبوض آب، برق و تلفن ماهیانه به صورت آن لاین

• کارت های هوشمند: در این نوع از کارت ها ارزش مشخصی ذخیره شده و علاوه بر آن اطلاعات شخصی و مالی مهمی در آن گنجانده شده است که از آن برای پرداخت آن لاین استفاده می گردد.

• کیف الکترونیک: کیف الکترونیکی شبیه کارت های هوشمند می باشد و در آن میزان مشخصی از پول ذخیره شده است.

• سیستم های پرداخت خرد یا کوچک که شبیه کیف های الکترونیک می باشد شامل میزان مشخصی از پول است که در آن ذخیره گردیده است اما از آن برای پرداخت های کوچک مانند پنی یا درصدی از پنی (پنی پول خرد آمریکا و به عبارتی پول خرد دلار می باشد) استفاده می گردد.

گرچه سیستم هایی که بیان گردید مستقل از یکدیگر به نظر می رسند اما شباهت های بسیاری در بطن آنها وجود دارد. برای مثال زمانیکه از کیف دیجیتالی برای ذخیره اطلاعات مربوط به کارت اعتباری استفاده می گردد از آن به عنوان کارت های پرداخت یاد می کنند و زمانیکه پول الکترونیکی در آنها ذخیره می گردد کیف دیجیتال یک نوع دیجیتال یک نوع پول الکترونیک تلقی می گردد. البته با رشد و ارتقای چنین صنعتی باید موارد مزبور به نحوی حل شده باشند.

 سه ویژگی اصلی ابزارهای پرداخت

الف) فرم فیزیکی

این واضح ترین نوع ویژگی ابزارهای پرداخت می باشد. شکل سنتی فیزیکی ابزارهای پرداخت کاغذ بوده است. به عنوان مثال چک و حواله. امروزه سایر اشکال مثل کارت های پلاستیکی و دستورات پرداخت الکترونیک نیز به اشکال سنتی اضافه شده است.

ب) ایمنی

این ویژگی بسیار به فرم فیزیکی ابزار بستگی دارد. جنبه های ایمنی روشهایی است که مشخص می شود درخواست رسید، واقعی است یا جعلی. سابقاً از طریق امضاء این امر مشخص می شد. امروز ممکن است از طریق شماره شناسایی فرد یا رمز عبور این تشخیص صورت بگیرد.

ج) مبادلات اعتبار محور در مقابل بدهی محور

ممکن است در نگاه اول خیلی واضح به نظر نرسد اما مهمترین ویژگی ابزارها می باشد. زمانی که از یک ابزار اعتبار محور استفاده می شود (مثلاً دستور پرداخت)، پرداخت کننده دستور پرداخت را مستقیماً به بانک خود، مبنی بر انتقال وجه به بانک دریافت کننده، می دهد. زمانی که از ابزار بدهی محور استفاده می شود (مثل کارت بدهی) پرداخت کننده دستور پرداخت را به دریافت کننده وجه می دهد، سپس دریافت کننده وجه، درخواست را به بانک پرداخت کننده می دهد. بنابراین برای انتقال اعتبار محور درخواست و پول در یک جهت حرکت می کنند اما در مرود انتقال بدهی محور این چنین نیست.

 انتقال وجوه الکترونیک

یکی از قدیمی ترین سیستم های پرداخت الکترونیک، انتقال وجوه به صورت الکترونیک (EFT) می باشد و از آن برای انتقال پول از حساب یک بانک به حساب بانک دیگر به طور مستقیم استفاده می گردد که در این حالت از هیچگونه کاغذی که به طور دستی تهیه گردد، استفاده نمی شود. EFT اساس و مبنای جامعه بدون پول و چک فیزیکی است و در آن انواع چک، نامه ها و صورتحساب ها حذف می گردد. به طور نمونه یکی از کاربردهای عمده ای که EFT در ایالات متحده به عهده دارد، سپرده گذاری های مستقیمی است که توسط میلیون ها کارگر صورت می گیرد. این افراد در عوض دریافت چک و واریز نمودن آن به حساب خود، از EFT برای دریافت و واریز وجه خود به صورت الکترونیک استفاده می نمایند. The Federal Reserve Fedwire و اتاق تصفیه سیستم های پرداخت بین بانکی نیویورک از استفاده کنندگان اصلی و عمده EFT در آمریکا محسوب می شوند.

مشتریان، شرکت ها و نهادهای دولتی از EFT برای موارد مختلف استفاده می کنند. آنچه که به نظر می رسد این است که از EFT به عنوان شیوه ای امن، قابل اعتماد و آسان برای امر تجارت استفاده می گردد. برای مثال در مواردی همچون پرداخت عوارض، هزینه ها، اقساط و حقوق بازنشستگی، سودها و عوارض دولتی مانند حق آب، برق و تلفن می توان از سپرده مستقیم استفاده نمود و از سایر انواع EFT به کرات در مواردی همچون پرداخت صورتحساب ها، خریدهای خرد، خریدهای اینترنتی، مدیریت خزانه و سایر موارد استفاده می شود.

به طور کلی برای هر نوع انتقال وجهی که از طریق پایانه های الکترونیکی صورت گیرد از واژه EFT استفاده می گردد. پایانه های مزبور معمولاً شامل کارت اعتباری، ATM ، Fed wire و  point of sode (POS) می باشد. مزایای استفاده از EFT به شرح زیر می باشد:

1- کاهش هزینه های اداری و عملیاتی 2- افزایش کارایی 3- تسهیل در امر دفترداری و حسابداری 4- افزایش و ارتقای امنیت

کارت های پرداخت

مناسب ترین ابزار برای موارد پرداخت به صورت الکترونیک، کارت های پرداخت می باشد و شامل موارد ذیل می باشد:

1- کارت های اعتباری 2- کارت های بدهی 3- کارت های شارژی – قابل شارژ 4- کارت های هوشمند

معیار و تکنولوژی های عمده ای که به صورت مستقیم با سیستم های پرداخت الکترونیک مرتبط هستند عبارتند از:

• امضای دیجیتال

• تایید

• رمزنگاری کلیدهای عمومی

• تصدیق یا اجازه کتبی

• پروتکل SSL

• امضای دیجیتال امن در محیط HTTP

• معاملات الکترونیک امن به صورت عمومی و خصوصی

 امضای دیجیتال

امضای دیجیتال در حقیقت همان امضای الکترونیک است و در عوض امضای دستی توسط افراد مورد استفاده قرار می گیرد تا از این طریق هویت فرستنده پیام یا امضا کننده سند ارسال شده مشخص گردد. دولت ایالات متحده آمریکا امضای مزبور را مورد قبول قرار داده و همانند امضاهای دفتری به این نوع امضاء اعتبار و مصونیت بخشیده است. قانون مربوط به چک الکترونیک در ژوئن 2000 وضع گردیده است. همچنین تکنولوژی چک الکترونیک امکان آن را فراهم ساخته است تا از امضای دیجیتال برای اسناد خاصی استفاده شود و نه برای تمامی اسناد این مساله باعث می شود بخشی از سند، از قسمت اصلی جدا شده بدون آنکه خدشه ای به انجام امضای دیجیتال وارد سازد. این تکنولوژی برای قراردادهای تجاری و سایر اسناد قانونی که باید از طریق Web ارسال شوند بسیار مفید می باشد.

تایید

تایید عبارت است از فرایند تشخیص و تایید صحت فرد یا معامله انجام شده. راه های متعددی برای تایید صحت کاربرد وجود دارد. برای مثال رمز عبور و شماره شناسایی برای بسیاری از افراد که تمایل به ورود به سایت بخصوصی را دارند مورد استفاده قرار می گیرد.

رمزنگاری کلیدهای عمومی

رمزنگاری عبارتست از فرایند حفاظت از انسجام و دقت اطلاعات از طریق تبدیل (رمزنگاری) داده به شکلی که ناخوانا می باشد. به فرمت چنین داده ای Clip her text گفته می شود. تنها کسانی که به کلید اختصاصی دسترسی داشته باشند قادر خواهند بود پیغام دریافت شده را رمز گشایی نمایند. برای رمزنگاری کلیدهای عمومی از دو کلید استفاده می شود. به عبارت دیگر برای رمزنگاری و رمزگشایی داده ها به ترتیب از کلیدهای عمومی و کلیدهای اختصاصی استفاده می گردد. معمولاً مراجع ذی صلاح طراحی، ترکیبی از کلیدهای اختصاصی و عمومی را عرضه می نمایند.

گواهی نامه رمز نگاری شده ای که همراه با چک الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرد به گیرنده وجه اجازه خواهد داد اعتبار امضاء را تعیین و مشخص سازد. برای رمزنگاری کلید عمومی از دو کلید عمومی و اختصاصی استفاده می شود. کلید اختصاصی در مقایسه با کلید عمومی تنها از یک کلید برای رمزنگاری استفاده می نماید. بنابراین فرستنده می تواند با استفاده از کلید عمومی پیغام ارسالی را رمز نگاری نموده و آن را به هر فردی که در اینترنت وجود دارد و یا هر شبکه دیگر ارسال نماید. فرد گیرنده نیز با استفاده از کلید خصوصی پیغام مربوطه را رمزگشایی می نماید. طبیعتاً کلید خصوصی به عنوان یک کلید عمومی شناخته نمی شود.

 تصدیق یا اجازه کتبی

اجازه کتبی یا تصدیق مکانیزمی را ارائه می دهد که روابط بین کلید عمومی و واحدی که دارای کلید خصوصی می باشد ایمن می سازد. به بیانی بسیار ساده در اینجا اجازه کتبی مانند مجوز رانندگی است. تصدیق رانندگی مورد قبول بسیاری از سازمان های دولتی و خصوصی بوده و از آن به عنوان عامل تشخیص هویت یاد می شود. این مساله به دلیل مرجعیت قانونی صادر کننده مجوز رانندگی که یک نهاد دولتی است می باشد. صادر کننده و همچنین دارنده مجوز اطمینان کامل داشته باشند. بدین ترتیب تصدیق رانندگی به عنوان فرم معتبری جهت تشخیص هویت در نظر گرفته شود.

مراجع اعتباری اجازه کتبی یا تصدیق

در دنیای تجارت الکترونیک، مراجع اعتباری اجازه کتبی یا تصدیق معادل اداره گذرنامه در دولت است که تصدیق نامه دیجیتال صادر نموده و هویت دارنده کارت را مشخص می سازد. مراجع اعتباری اجازه کتبی یا تصدیق همانند دفتر اسناد رسمی است که معمولاً به عنوان مرجع سوم اعتباری شناسایی می گردد.

 Secure Socket Layer

شرکت Netscope برای تهیه سندهای ایمن رمزنگاری پروتکلSSL  را ابداع نموده است که از طریق شبکه های عمومی مانند اینترنت منتقل می گردد. SSL برای تمامی نقل و انتقالات وجه همانند پروتکل انتقال فایل و HTTP فضای ایمنی ایجاد می کند. SSL برای مبادلاتی که در اینترنت جریان دارد پوشش الکترونیکی فراهم می سازد. تمامی فروشندگان بزرگ سرور مانند مایکروسافت و نت اسکیپ SSL را پشتیبانی می نمایند. اما SSL نیز همانند سایر ابزارهای ایمنی کامل نمی باشد. برای مثال پروتکل های مزبور در مقابل حملاتی که بر روی SSL صورت می گیرد، آسیب پذیر می باشد. با وجود آسیب پذیری پروتکل های مذکور، اگر به خوبی پیاده سازی گردند، SSL برای ایمن سازی داده های موجود در وب ابزار مناسبی خواهند بود. SSL برای هر دو طرف سرور و سرویس گیرنده ها امنیت منسجمی را ایجاد می نماید. برای ایجاد و پیاده سازی SSL در وب باید مراحل ذیل انجام شود:

1. ایجاد کلید جفتی در سرور

2. درخواست گواهی از مرجع ذی صلاح صدور گواهی نامه

3. نصب گواهی نامه

4. فعال نمودن SSL در پوشه یا زیرشاخه مربوط به امنیت

فعال بودن SSL در تمامی زیر بخش ها چندان مناسب نمی باشد زیرا SSL عملکرد سیستم را کاهش داده و بنابراین موارد اضافی در رمزنگاری بیشتر می گردد. یکی از موانع مهم در زمینه SSL این است که گواهی نامه ها و کلیدهایی که از کامپیوتر نشات می گیرند از طریق شبکه یا سایر وسایل الکترونیکی قابل سرقت می باشند. یکی از راه حل های موجود برای حل این معضل استفاده از سخت افزارهای مطمئن می باشد. به دلیل امنیت بالای چنین سخت افزارهایی و همچنین قابلیت انطباق پذیری آنها با کاربران مختلف امنیت بالای SSL را حفظ می نماید. برای مثال با استفاده از تکنولوژی بیومتریک مانند اثر انگشت یا اسکن های مطابق با اصل می توان به این امر دست یافت. برخی از مزایای SSL عبارتست از :

تایید: به سرورها و مرورگرها امکان تایید یکدیگر را می دهد.

دسترسی محدود: دسترسی به سرور، پوشه، زیرشاخه ها و فایل ها را تحت کنترل قرار می دهد.

محافظت از داده ها: داده ها بدون علت نمی توانند مورد تحریف و دستکاری قرار گیرند.

استفاده از اطلاعات مشترک: به سرورها و مرورگرها امکان می دهد در زمان خارج شدن طرف سوم از اطلاعت مشترک استفاده نمایند.

پروتکل های انتقال متن های امن

امضای دیجیتال: واژه امضای دیجیتال معمولاً برای بیان تکنیکی است که از آن برای تبدیل یک سری کاراکتر جهت نمایش پیغام های الکترونیکی استفاده می شود. از این طریق برای شناسایی فرستنده یا مبدا ارسال پیغام استفاده می گردد. به عبارت دیگر امضای دیجیتال شامل هر نوع پیغام الکترونیکی است که با کلید خصوصی رمزنگاری شده و از طریق آنها می توان منشا پیغام را شناسایی نمود. یکی از اولین دغدغه های مربوط به امضای دیجیتال حصول اطمینان دریافت کننده از صحت و درستی پیغام می باشد. در عین حال محرمانه بودن و حفظ حریم خصوصی افراد یکی دیگر از دغدغه های اصلی در مورد امضای دیجیتال می باشد زیرا فرستنده امضا در عین آنکه خواهان ارسال پیغام می باشد، دوست دارد اطلاعات مربوط به صورت محرمانه باقی بماند.

 جیب یا کیف الکترونیک

از نظر تجاری کیف الکترونیک در بسته های قابل حمل و رومیزی کامپیوترهای شخصی وجود دارد. این نوع از سیستم های پرداخت برای خریدهای آن لاین ابزار ایمنی، راحت و قابل حملی را ارائه می دهند. سیستم مذکور اطلاعات مالی و شخصی مانند اطلاعات مربوط به کارت اعتباری، کلمه رمز عبور و موارد اضافی را ذخیره می نماید. کیف الکترونیکی شرکت مایکروسافت یکی از معروفترین کیف های الکترونیکی است. برای داشتن کیف مزبور، ابتدا باید رمز عبور مایکروسافت را اخذ نمود. در صورت داشتن رمز عبور مایکروسافت، چندین فرمت ارا می گردد که عبارتند از:

• امکان ورودی آسان که به مشتریان امکان استفاده از نام و کلمه عبور منحصر بفردی را می دهد این امر در حالتی است که هر روز بر تعداد کاربران این سرویس اضافه می گردد.

• امکان استفاده از کیف که به خریدار امکان خرید سریع و آسان را می دهد.

• امکان استفاده از کلمه عبور برای بچه ها تا از دسترسی آنها به اینترنت قابل کنترل باشد.

از کیف الکترونیکی برای پرداخت های خرد و جزئی استفاده می گردد و برای خریدهای آن لاین و مستمر کاربرد فراوانی دارد. زمان استفاده از کیف های الکترونیکی ورودی مجدداً اطلاعات شخصی صورت نمی گیرد و به همین دلیل کارایی و سرعت خرید آن لاین افزایش می یابد.

 ویژگی های سیستم های پرداخت

عوامل متعددی در موفقیت یا عدم موفقیت سیستم های پرداخت نقش دارند اما تمامی آنها به دلیل ماهیت فنی سیستم های پرداخت نیست. همانطور که قبلاً ذکر شد، مقبولیت سیستم مورد نظر کاربر به بسیاری از موضوعات بستگی دارد برای مثال می توان به نحوه انتخاب مشتری، اولویت ها، تبلیغات، شرایط بازار و …اشاره نمود. بنابراین موضوعات مختلفی را می توان در تحقیقات و مطالعات مربوط به سیستم های پرداخت پیدا نمود برای مثال : Longdon and et al (2000) ، Lynch & Lundquist (1996) ، Wayner(1997) ، Medvinsky & Neuman در کتاب خود به امنیت، قابلیت اتکا، قابلیت تبدیل[75]، کارایی، ردگیری و …اشاره نموده اند.

البته ذکر این نکته مهم است که تمامی افراد اکثراً مسائل تکنیکی سیستم های پرداخت الکترونیک را مدنظر قرار داده اند. در این مطالعه مواردی در نظر گرفته شده اند که از لحاظ کاربر مهم بوده و با کاربران مرتبط است. ویژگی هایی که در این مطالعه به آن اشاره می شود برای ارزیابی سیستم های پرداخت مورد استفاده قرار می گیرند:

• گمنامی: این ویژگی بیانگر خواسته های کاربر مبنی بر حفظ اطلاعات شخصی و خصوصی و هویت وی می باشد.

• قابلیت کاربرد: ارزش افزوده مکانیزم های پرداخت به میزان مفید بودن این سیستم ها در خرید بستگی دارد. قابلیت کاربرد (یا مقبولیت[78]) که در بسیاری از مراجع از این واژه استفاده نموده اند در سیستم پرداخت تا انجا تعریف مشخصی دارد که در زمان فروش آن لاین برای عمل پرداخت مناسب باشد.

• تایید: در ادبیات شیوه تایید به معنای نحوه کنترل اعتبار معامله می باشد. شیوه تایید به دو صورت آن لاین و غیر آن لاین صورت می گیرد. تایید غیر آن لاین به این معناست که کاربران در زمانیکه به شبکه وصل نمی باشند می توانند بدون حضور طرف سوم (واسطه انجام معامله) پول مورد نظر را مبادله نمایند.

• قابلیت تبدیل: کاربران در حالت طبیعی از مکانیزمی استفاده می نمایند که در زمان پرداخت بتوانند جوابگوی نیاز آنها باشد.

• کارایی: سیستمی که از کارایی لازم برخوردار باشد باید توانایی پردازش پرداخت های اندک و خرد را داشته باشد، بدون آنکه عملکرد آن متحمل کاستی و هزینه گردد (Maxemchuk and paul and Law,1994)

• قابلیت تعامل: در صورتیکه سیستم پرداخت تنها به یک شرکت وابسته نباشد این سیستم، یک سیستم متعامل می باشد که به سایر بخش های ذینفع نیز اجازه و امکان اتصال را می دهد. با استفاده از استانداردهای باز و جامع برای پروتکلها و زیرساخت های انتقال داده می توان به این هدف رسید.

• چند واحد پولی: در میان کشورهای مختلف، پرداخت های کارا و موثر، زمانی وجود خواهد داشت که سیستم های ممربوط به آن توانایی پردازش چندین واحد پولی را داشته باشند.

• قابلیت اعتماد: به طور طبیعی کاربران و محیط تجاری سیستم هایی را می پذیرند که از قابلیت اتکا و اعتماد بالایی برخوردار باشد زیرا انجام خدمات و روال کاری واحدهای تجاری به دسترسی آسان و عملیات موفق زیرساخت های پرداخت بستگی دارد (Medvinsky and Neuman,1993,1995)

• توانایی رشد: با توجه به افزایش استفاده تجاری از اینترنت، تقاضا برای استفاده از زیر ساخت های پرداخت نیز روبه افزایش است. زیرساخت های پرداخت باید از قابلیت رشد برخوردار بوده و کاربران و فروشگاه های جدید را در خود بپذیرد. (Medvinsky and Neuman,1993)

• امنیت: یکی از مهمترین مواردی که در سیستم های پرداخته به کرات مورد بررسی قرار گرفته است، امنیت می باشد (Caum,1997)

• قابلیت ردگیری: قابلیت ردگیری مشخص می نماید که چگونه می توان در یک جریان پرداخت الکترونیک و خرید آن لاین، گردش پول و منابع وجوه پرداخت شده را ردگیری نمود.

• اطمینان: توجه به مواردی که در قسمت های قبل به آن اشاره شد و پیاده سازی آنها با شکل مناسب، به جلب اعتماد و اطمینان مطلوبی منجر خواهد شد (Wayner,2003)

• قابلیت استفاده: پرداخت آن لاین مساله پیچیده و مبهم نبوده و معمولاً به شیوه ای آسان و قابل اجرا صورت می گیرد (Guttrnann,2003,p.89) الزاماتی که در مورد سیستم پرداخت الکترونیک مورد بحث قرار گرفت برای استفاده از آن می باشد (Lynch & Lundquist,1996).

در ضمن در جدول ذیل ویژگی های سیستم های پرداخت الکترونیک بر اساس نیاز مشتریان از منظر ادبیات موضوعی ذکر گردیده است:

جدول ویژگی های سیستم های پرداخت الکترونیک بر اساس نیاز مشتریان از منظر ادبیات موضوعی

ویژگی	نویسنده	با تمرکز بر نیاز
امنیت	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	مشتری/فروشنده/صادرکننده
اعتبار	Neuman & Medvinsky,1995	مشتری/فروشنده/صادرکننده
بی نامی/گمنامی	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	مشتری
تمرکز زدایی	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	فروشنده/صادرکننده
مقبولیت	Neuman & Medvinsky,1995	مشتری/فروشنده/صادرکننده
کارایی	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	فروشنده/صادرکننده
مشتری گرایی	Neuman & Medvinsky,1995	فروشنده/صادرکننده
انسجام	Neuman & Medvinsky,1995	فروشنده
سهولت در استفاده	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	مشتری
انعطاف پذیری	Neuman & Medvinsky,1995 Howland,1996	مشتری/فروشنده
هزینه پایین	Westland,2002	مشتری/فروشنده

 ارزیابی ویژگی های سیستم های پرداخت الکترونیک

همانطوریکه در مقالات مربوط به (Medvinsky & Newmann,1996) آمده است از ویژگی های سیستم های پرداخت الکترونیک، برای توصیف و ارزیابی سیستم های پرداخت الکترونیک استفاده شده است. ویژگی هایی که در این بررسی مورد بحث قرار گرفته به عنوان چارچوبی در جهت ارزیابی سیستم های پرداخت الکترونیک در نظر گرفته شده است. برخی از ویژگی های مزبور در ارائه تصویر مناسبی از معیارهای سیستم پرداخت الکترونیک موثر بوده و بهبود آنها کمک می نماید. اطلاعاتی که از این جنبه به دست می آید در حقیقت به عنوان ورودی های طراحی سیستم های پرداخت الکترونیک مورد استفاده قرار می گردد.

 مزایا و معایب مدل های پرداخت

توصیف سیستم های پرداخت الکترونیک و بر شمردن ویژگی های آنان به نشان دادن مزایا و معایب انواع مدل های پرداخت کمک می نماید. برای تشریح این مساله مدل های پرداخت الکترونیک را می توان به دو دسته تقسیم نمود. در دسته اول مدل های نقدی قرار می گیرند. به عبارت دیگر در این دسته سیستم هایی قرار می گیرند که کاربران برای استفاده از آنها نیازمند ایجاد حساب نمی باشند و در دنیای غیر آن لاین مشابه پول و اسکناسی است که در اختیار مردم می باشد. وجه نقد الکترونیک یکی از مرسوم ترین مدل های پرداخت نقدی است. اما در گروه دوم مدل هایی قرار می گیرند که از آنها تحت عنوان سیستم های مبتنی بر حساب نام می برند و کلیه کارت های اعتباری، بدهی و هوشمند در این گروه قرار می گیرند. هر کدام از مدل های مزبور دارای مزایا و معایبی است که در مورد آنها توضیحاتی ارائه می گردد:

• مزایا و معایب مدل وجه نقد الکترونیک

مهمترین مزیت وجه الکترونیک برخورداری این مدل از پتانسیل های بالای گمنامی است. برخی از سیستم ها مانند (Schoenmakers,1998) و همچنین (Brands,1995) در صورتیکه تمامی بخش ها نیز با همدیگر تبانی نمایند هیچ راهی برای شناسایی فردی که سکه برای وی صادر گردیده است وجود ندارد و در عین حال کاربر نمی تواند برای دومین بار از سکه الکترونیک مشابهی استفاده نماید. زمانیکه از وجه نقد الکترونیک غیر آن لاین استفاده می گردد اگر کاربر دو بار از یک سکه استفاده کرده باشد در آنصورت سیستم اقدام به انتشار اطلاعات کافی برای شناسایی مشخصات کاربر خواهد نمود.

برخی از سیستم های مشخص مانند NetCash و Mondex شکل ضعیفی از گمنامی را ارائه می نمایند که در آنصورت باید با ردگیری این عمل صورت گیرد. از لحاظ نظری، اگر تمامی بخش با یکدیگر متصل باشند می توان کاربری را که سکه را خرج کرده است، مشخص نمود. یکی از مزیت های عمده سیستم وجه نقد الکترونیک امکان تبادل وجوه بین پرداخت کننده و دریافت کننده است، بدون آنکه نیازی به یک سیستم کنترل مرکزی وجود داشته باشد. این مساله هزینه معاملات را کاهش داده و امکان انجام پرداخت های خرد را تسهیل می بخشد. چنین سیستمی بسیار کارا است زیرا پردازش اطلاعات در چنین سیستمی کمتر بوده و لذا سربار هزینه بسیار کمتر است. مهمترین مزیت سیستم های وجه نقد الکترونیک فعلی، امکان نگهداری حجم بالای اطلاعاتی در مورد معاملات گذشته است تا از طریق استفاده مجدد آن جلوگیری شود. برای مثال در سیستم e-cash نگهداری اطلاعات تمامی سکه هایی که صادر شده اند ضروری است و در سیستم Net Cash نیز به همین ترتیب باید اطلاعات کلیه سکه هایی که صادر شده و هنوز ذخیره نشده اند را نگهداری نمایند. البته این مساله باعث شده تا گسترش چنین سیستمی با محدودیت هایی که به دلیل نگهداری حجم اطلاعات بالاست را بوجود آورد (Medvinsky and Neumann,1993).

یکی از معایب این سیستم، لزوم خریداری و نصب سخت افزار و نرم افزار اضافی برای انجام آن بوده و در برخی موارد فروشگاه ها و مشتریان باید توامان این عمل را انجام دهند. این مساله باعث می شود تا علاوه بر ایجاد شرایط پیچیده و فنی برای مشتریان، برای فروشندگان نیز هزینه های اضافی و لزوم هماهنگی با سایر سیستم های پرداخت را به همراه آورد.

• مزایا و معایب سیستم های مبتنی بر حساب

یکی از دلایل عمده تدوین و توسعه مکانیزم های پرداخت الکترونیک مبتنی بر حساب، کامپیوتری بودن و سهولت در امکان پیاده سازی چنین سیستمی با تکتولوژی موجود می باشد (Wayner,1997). در چنین فضایی، سیستم پرداخت الکترونیک از زیرساخت های موجود و کامپیوتر، به عنوان پایانه پرداخت استفاده می نماید و دیگر نیازی به ایجاد سخت افزار و نرم افزار جدیدی نیست.

سیستمی که بر اساس این مدل طراحی می شود به طور بالقوه از توانایی رشد بالایی برخوردار است که به کاربران بیشتری اجازه می دهد تا به آن ملحق شوند. یکی از دلایل استقبال کاربران از چنین سیستمی به این خاطر است که ……

  

امید داریم تا اینجای مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. جهت دریافت ادامه این مطلب به صورت کامل و به همراه رفرنس مراجع و پاورقی ها و …. به صورت  WORD + PDF  کامل به لینک دریافت زیر مراجعه نمایید.

برای دریافت pdf + word بر روی کلیدزیر ،کلیک نمایید . 

قیمت: 5000 تومان